Буйніцкае поле - мемарыяльны комплекс. Абарона Магілёва

Савецкі Саюз, можна сказаць, уступіў у Другую сусветную вайну, мякка кажучы, няўдала. Наступаючыя нямецкія сілы літаральна змяталі млявае, слаба арганізаваны супраціў на сваім шляху. Зруйнавальны ўдар прыйшоўся на БССР: гісторыя Беларусі пачала папаўняцца трагічнымі старонкамі з першых жа дзён вайны.

Панічны арганізаванае адступленне

Цяпер атрымала распаўсюджванне ідэя, быццам СССР рыхтаваўся сам напасці на фашысцкую Германію. У некаторых колах яна выклікае пэўны скепсіс: усё-ткі пасля аб'яўлення вайны Чырвоная Армія праявіла вельмі слабую баяздольнасць. Што казаць, калі праз тыдзень пасля пачатку баявых дзеянняў непрыяцель ужо ўзяў Менск?

Абставіны захопу сталіцы рэспублікі не робяць гонару савецкім стратэгам: у працягу кароткага часу трапілі ў акружэнне і былі разбітыя 23 дывізіі Заходняга фронту. У палоне аказалася 324 тысячы чалавек, і яшчэ больш за 300 тысяч загінулі: гісторыя Беларусі дагэтуль не ведала гэтак грандыёзнага паразы.

Застрашванне для ўзняцця баявога духу

Таварыш Сталін адрэагаваў на тое, што адбылося ва ўласцівай яму манеры, заявіўшы на пасяджэнні Палітбюро аб загубленном (калі выказвацца цэнзурна) ленінскім спадчыне. А ўжо 22 ліпеня камандуючы Заходнім фронтам Паўлаў і яшчэ шэсць генералаў, якія маюць дачыненне да абароне сталіцы Беларусі, былі арыштаваныя і расстраляныя за здраду Радзіме. Генерал-маёр Копец палічыў за лепшае не чакаць немінучай жудаснай долі і застрэліўся сам, даведаўшыся аб стратах, панесеных авіяцыяй у першы ж дзень вайны.

Падобныя меры не занадта дапамаглі справе. Пасля вельмі хваравітага паразы Чырвоная Армія была дэмаралізаваць, не здольная аказаць якаснае супраціў. Фашысты практычна бесперашкодна прасоўваліся ўглыб краіны, здача Магілёва здавалася непазбежнай.

Больш:

Нервовы імпульс, яго пераўтварэнне і механізм перадачы

Нервовая сістэма чалавека выступае своеасаблівым каардынатарам у нашым арганізме. Яна перадае каманды ад мозгу мускулатуры, органаў, тканін і апрацоўвае сігналы, якія ідуць ад іх. У якасці своеасаблівага носьбіта дадзеных выкарыстоўваецца нервовы імп...

Куды паступаць пасля 11 класа? Якую выбраць прафесію?

Пры выбары сваёй будучай прафесіі не варта абапірацца на чые-то рэкамендацыі і парады, тым больш не трэба падпарадкоўвацца сваім бацькам, якія даволі часта вырашаюць без вас самастойна, куды паступіць пасля 11 класа. Варта задумацца, наколькі паспяхо...

Крывяносная сістэма жывёл, як вынік эвалюцыйнага развіцця свету

Крывяносная сістэма жывёл прайшла доўгі шлях фарміравання ў ходзе эвалюцыйнага развіцця свету. Яна ўтварылася на месцы рудыментарных частак першаснай паражніны цела, якая ў вышэйшых жывёл была выцесненая целломом, або другаснай паражніной цела. У пра...

Гатоўнасць да абароны

Падрыхтоўка да абароне горада вялася ліхаманкава. 5 ліпеня генерал Бакунін прыняў камандаванне 61-м корпусам, у задачы якога ўваходзіла абарона Магілёва. У гэты ж дзень дывізіі корпуса прынялі ўдзел у баях.

У самім горадзе фармаваліся атрады народнага апалчэння. 10 ліпеня яны ўжо налічвалі каля 12 тысяч чалавек. На працягу лічаных дзён была праведзена велізарная праца: выкапаны супрацьтанкавы роў, збудаваныя дзоты і бліндажы, выкапана цэлая сістэма акопаў.

Аб слабым забеспячэнні сведчаць успаміны непасрэдных удзельнікаў падзей. Так, палкоўнік Ваяводзін успамінаў, што узброіць апалчэнне было звышскладанай задачай. Ваенныя склады, па ўсёй бачнасці, ламіліся настолькі, што добраахвотніцкіх злучэнняў даводзілася адпраўляцца на месцы баёў і збіраць трафейная (у асноўным нямецкае) зброю.

Свае рубяжы апалчэнцы трымалі, пакуль было магчыма, тытанічныя намаганнямі абараняючы родную зямлю: абарона Магілёва пратрымалася 23 дні і скончылася паразай, але цуды гераізму, праяўленыя абаронцамі горада, не былі марнымі. Кожная хвіліна адчайнага супраціву гуляла супраць немцаў: велізарная краіна атрымлівала адтэрміноўку для мабілізацыі сіл.

Народны подзвіг

Наступ на Магілёў немцы пачалі 12 ліпеня, выбраўшы сваю любімую тактыку «кляшчоў». З паўночнага боку горад атрымалася абыйсці адносна лёгка: 53-я стралковая дывізія, якая патрапіла пад асноўны ўдар, была разбіта ўшчэнт, сувязь з камандаваннем перапынілася. Але на іншым кірунку фашыстаў чакаў непрыемны сюрпрыз: тут іх чакала гераічная 172-я дывізія пад камандаваннем генерал-маёра Раманава.

На Буйніцкім полі (непадалёк знаходзіцца вёска Буйнічы) бой прыняў 388-ы стралковы полк палкоўніка Куцепава. Асобу гэтага камандзіра стала легендарнай. Гэта быў ваенны, што называецца, ад бога: таленавіты, мужны, пісьменны чалавек, які не баіцца браць на сябе адказнасць.

Страшнае бітва працягвалася 14 гадзін, страты з абодвух бакоў былі велізарныя. З 70 нямецкіх танкаў, кінутых на прарыў, савецкім воінам удалося знішчыць 39. Удзельнікі падзей пазней успаміналі, што артылерыйская падтрымка была недастатковая, забеспячэнне, асабліва ў дачыненні да боепрыпасаў - нездавальняючым (ды і адкуль, калі ўжо з сярэдзіны ліпеня яно ажыццяўлялася толькі з паветра, а там у 1941 годзе непадзельна панавала люфтвафэ). Але хай бутэлькі з запальнай сумессю і не павінны з'яўляцца зброяй рэгулярнай, добра ўзброенай арміі, выдатна абсталяваным фашыстам давялося адступіцца.

На наступны дзень, 13 ліпеня, 3-я танкавая дывізія праціўніка здзейсніла яшчэ адну спробу прарвацца да горада, але зноў пацярпела няўдачу. У гэты раз бой працягваўся 10 гадзін. 172-я дывізія да 22 ліпеня ўтрымлівала Буйніцкае поле (у Магілёве ў гэты час ужо пачыналіся вулічныя баі).

Неврученные нямецкія ўзнагароды

Супраціў савецкіх войскаў стала непрыемнай нечаканасцю для немцаў, якія палічылі неабходным хаваць ад свайго дарагога фюрэра горкую праўду. У стаўку далажылі аб атрыманай яшчэ ў пачатку месяца лакальнай перамогі, і гэта стала прычынай некалькіх кур'ёзаў. Калі Буйніцкае поле содрогалось ад выбухаў снарадаў, а Магілёў яшчэ кантралявалі савецкія войскі, адзін нямецкі ваенны чын, сабраўшыся пагуляць у горадзе, які лічыў даўно узятым, з'явіўся наўпрост у мясцовы штаб Чырвонай Арміі.

У такую ж гісторыю ўляпаліся фашысты, якія трыма аўтамабілямі везлі ўзнагароды «За ўзяцце Масквы» - Гітлер на поўным сур'ёзе лічыў, што гэта знамянальная падзея не за гарамі (ці можна яго вінаваціць пры такой слабой дасведчанасці). Неврученные медалі да гэтага часу існуюць, іх шчаслівым уладальнікам стаў Магілёўскі абласны музей.

Вечная памяць

Трэба заўважыць, што Буйніцкае поле не раз станавілася сведкам таго, як людзі захоплена забіваюць адзін аднаго. Яшчэ ў 1595 годзе тут адбылася кровапралітная бітва паміж сіламі сялянскіх паўстанцаў пад кіраўніцтвам Севярына Налівайкі і войскамі Літоўскага княства. Бунтароў перамагчы не давялося (ужо занадта няроўныя былі сілы), але ўдалося схавацца. У 1812 годзе рускія біліся тут з напалеонаўскай арміяй. Падчас ВЯЛІКАЙ айчыннай вайны Буйніцкае поле зноў ўдосталь набрыняла крывёю.

9 мая 1995 года на месцы, дзе люта змагаліся савецкія воіны, адкрыўся мемарыяльны комплекс, спраектаваны архітэктарамі Чаленко і Бараноўскім.

Мемарыяльны комплекс

Ён займае больш за 20 гектараў і пачынаецца уваходам, аформленых вытанчанай аркадай. Ад яго па адной з чатырох алей можна дайсці да цэнтральнай частцы кампазіцыі – капліцы, у якой пахаваны астанкі загінуўшых абаронцаў горада. Іх імёны (тыя, што вядомыя) высечаныя на мармуровых плітах, размешчаных уздоўж сцен памяшкання.

На тэрыторыі комплексу ёсць невялікі штучны сажалка, які называецца возерам Слёз. Гэта сімвалічная даніна павагі сьлёз і гора маці, дзяцей якіх адабрала вайна. Непадалёк ад капліцы размешчаны таксама музей ваеннай тэхнікі, некаторыя экспанаты якога з'яўляюцца унікальнымі.

Помнік паэту

Адна з алей, якія разыходзяцца ад цэнтра комплексу, прысвечаны Канстанціну Сіманаву, аўтару многіх знакамітых твораў (у прыватнасці, «Чакай мяне»). Тут узняты камень з памятным надпісам, над Буйніцкім полем развеяны прах паэта пасля яго смерці.

Сіманаў сапраўды стаў відавочцам гарачых баёў: ён знаходзіўся каля Магілёва 13-14 ліпеня і асабіста ведаў палкоўніка Куцепава, душэўныя і прафесійныя якасці якога ацэньваў вельмі высока. У гады вайны Сіманаў служыў ваенным карэспандэнтам «Известий», і бітва на Буйніцкім полі была яго першым баявым вопытам, глыбока врезавшимся ў сэрцы.

Гераізм абаронцаў горада зрабіў на Канстанціна Міхайлавіча гэтак глыбокае ўражанне, што ён нават клапатаў аб прысваенні Магілёву звання горада-героя, неаднаразова прыязджаў, сустракаўся з удзельнікамі падзей.

«Так, мы жывем, не забываючы»

Нататка Сіманава «Гарачы дзень» была апублікавана ў «Вестках» 20 ліпеня. Да падзення Магілёва, названага ў мэтах сакрэтнасці горадам. Д., заставалася восем дзён, але мужнасць, з якім савецкія войскі абаранялі занятыя рубяжы, стала добрым стымулам для ўмацавання баявога духу Чырвонай Арміі. Пасля Магілёў нават называлі бацькам Сталінграда, а Буйніцкае поле назаўсёды стала сімвалам мужнасці, незламанай волі, імкнення абараніць родную зямлю ад ворага.

У ваенным дачыненні да гераізм абаронцаў горада таксама не прапаў дарма: іх намаганні паслужылі стрымліваючым фактарам для захопнікаў, якія страцілі тут каштоўны час, якое было на вагу золата для абодвух бакоў.

Мемарыяльны комплекс «Буйніцкае поле» – наведвальнае месца. Беларусы, наогул, ставяцца да сваёй гісторыі вельмі беражліва: даглядаюць за помнікамі загінуўшым воінам, нават якія знаходзяцца ў глухіх вёсках, выяўляючы павагу да подзвігу тых, хто ахвяраваў сабой дзеля жыцця наступных пакаленняў.