Карысныя выкапні Беларусі, іх стан і выкарыстанне

Якія карысныя выкапні Беларусі адрозніваюцца значнымі запасамі? Што хаваецца ў нетрах гэтай усходнееўрапейскай краіны? Наколькі рацыянальна асвойваюцца і выкарыстоўваюцца мінеральныя рэсурсы рэспублікі? Адказаць на ўсе гэтыя пытанні мы паспрабуем у дадзенай артыкуле.

Рэспубліка Беларусь: агульныя рысы прыроды краіны

Фізічная геаграфія Беларусі адрозніваецца некалькімі асаблівасцямі. Гэта:

• раўніннай тэрыторыі;
• перавага бедных дзярнова-падзолістых і дзярнова-балотных глебаў;
• умерана-кантынентальны клімат з частымі зімовымі адлігамі;
• значная забалочаныя зямель (каля 30 %);
• вялікая колькасць прэсных азёр (усяго іх - не менш за 10 тысяч).

Каля траціны краіны пакрыта лясамі, якія складаюцца пераважна з дуба, бярозы, асіны, елкі або хвоі. Шматлікія азёры і балоты Беларусі аблюбавалі розныя віды птушак. У дзяржаве знаходзіцца запаведнік Белавежская пушча, які вядомы далёка за межамі краіны. Менавіта тут ахоўваецца буйная папуляцыя зуброў, а таксама апошні ў Еўропе ўчастак рэліктавага лесу.

Карысныя выкапні Беларусі: запасы і ўзровень асваення

У Рэспубліцы Беларусь налічваецца каля 4 тысяч радовішчаў рознага мінеральнай сыравіны. На ўвесь свет краіна славіцца сваімі велізарнымі запасамі калійнай солі. Па аб'ёме яе прамысловых пакладаў яна займае вядучае месца ў Еўропе.

Іншыя карысныя выкапні Беларусі - гэта каменная соль, торф, а таксама сыравіну для будаўнічай індустрыі (граніты, даламіты, мел, вапняк і іншыя). Ёсць у краіне і нязначныя радовішча нафты. Іх распрацоўка пачалася ў 1960 гадах. Аднак на сённяшні дзень свае ўнутраныя патрэбы ў чорным золаце краіна пакрывае толькі на 12-15 %.

Больш:

Нервовы імпульс, яго пераўтварэнне і механізм перадачы

Нервовая сістэма чалавека выступае своеасаблівым каардынатарам у нашым арганізме. Яна перадае каманды ад мозгу мускулатуры, органаў, тканін і апрацоўвае сігналы, якія ідуць ад іх. У якасці своеасаблівага носьбіта дадзеных выкарыстоўваецца нервовы імп...

Куды паступаць пасля 11 класа? Якую выбраць прафесію?

Пры выбары сваёй будучай прафесіі не варта абапірацца на чые-то рэкамендацыі і парады, тым больш не трэба падпарадкоўвацца сваім бацькам, якія даволі часта вырашаюць без вас самастойна, куды паступіць пасля 11 класа. Варта задумацца, наколькі паспяхо...

Крывяносная сістэма жывёл, як вынік эвалюцыйнага развіцця свету

Крывяносная сістэма жывёл прайшла доўгі шлях фарміравання ў ходзе эвалюцыйнага развіцця свету. Яна ўтварылася на месцы рудыментарных частак першаснай паражніны цела, якая ў вышэйшых жывёл была выцесненая целломом, або другаснай паражніной цела. У пра...

У нетрах Беларусі ёсць і звычайнае, традыцыйнае золата, а таксама алмазы (па здагадках некаторых экспертаў-геолагаў). Аднак іх распрацоўка і здабыча ў любым выпадку будзе нерэнтабельнай з прычыны занадта глыбокага залягання дадзенага рэсурсу.

Горна-хімічнае сыравіну: фасфарыты, калійная і каменная солі

У межах Магілёўскай вобласці рэспублікі разведаны паклады фасфарытаў. Тут, паводле ацэнак геолагаў, знаходзіцца прыкладна 60 мільёнаў тон дадзенага сыравіны. У Беларусі фасфарыты прадстаўлены ў выглядзе тонкіх пліт альбо ж раззасяроджаныя ў некалькіх пластах пяску.

У нетрах краіны выяўленыя і калійныя солі. Радовішча гэтага мінеральнага рэсурсу сканцэнтраваны ў паўднёвай частцы Беларусі (Старобінскае, Кастрычніцкае, Петрыкаўскае). Іх прамысловыя рэсурсы ацэньваюцца геолагамі ў 10 мільярдаў тон, а агульныя (прагнозныя) - амаль у 80 мільярдаў тон.

У Беларусі выяўленыя практычна неабмежаваныя запасы каменнай солі. Яны знаходзяцца ў Припятской западзіне, на плошчы ў 25 000 квадратных кіламетраў. Верхнедевонские паклады каменнай солі сфармаваліся ў два пласта. Здабыча рэсурсу пакуль вядзецца толькі ў двух месцах - на Мазырскім і Старобінскім радовішчах. Іх прамысловыя запасы складаюць каля 22 мільярдаў тон сыравіны.

Мінеральнае сыравіну для будаўнічай індустрыі

Да карысным выкапням, якія выкарыстоўваюцца ў будаўніцтве, варта аднесці суглінкі і гліны, пяскі, жвір, гальку, мел, мергель, вапняк, граніту, даламіту, лабрадориты, мармур, каалін і іншыя горныя пароды. Тэрыторыя Беларусі надзвычай багатая гэтымі карыснымі выкапнямі.

Лёгкаплаўкія гліны распаўсюджаны практычна па ўсёй тэрыторыі краіны. Аж да пачатку ХХ стагоддзя іх здабывалі нават у межах Мінска. Гліны самага высокага якасці залягаюць у межах Віцебскай вобласці. Агульныя запасы лёгкаплаўкіх глін у Беларусі ацэньваюцца амаль у паўтара мільярда тон. Прыкладна столькі ж па аб'ёме і жвірова-галечных матэрыялаў у краіне. Вогнетрывалыя і тугаплаўкія гліны залягаюць у межах Лоеўскага і Столінскага раёнаў.

На тэрыторыі Беларусі таксама актыўна здабываюцца сілікатныя і будаўнічыя пяскі. Іх агульныя прагнозныя запасы ацэнены ў два мільярды кубічных метраў сыравіны. Будаўнічыя пяскі сёння здабываюць на 20 радовішчах. Самае буйное з іх знаходзіцца каля вёскі Лебяжаны Баранавіцкага раёна.

У беларускіх нетрах залягае і сыравіну для цэментнай прамысловасці - мергель, мел, а таксама моренные гліны. У прыватнасці, у Касцюковіцкім раёне разведана найбуйнейшае радовішча цэментнага сыравіны ў Еўропе - Коммунарское. На яго базе функцыянуе тры завода. А вось блізу горада Віцебска знаходзіцца буйное радовішча даламіту.

У Беларусі з зямных нетраў таксама здабываюць мінеральныя пігменты (фарбавальнікі), якія шырока выкарыстоўваюцца ў розных галінах гаспадаркі. Гэта белы мел, охра, сидерит і глауконит.

Рудныя карысныя выкапні

На Беларусі вядома як мінімум пра двух радовішчах жалезнай руды. Яны размешчаны ў Карэліцкім і Стаўбцоўскім раёне. Ўтрыманне жалеза ў мясцовых кварцыты невяліка і складае 30 %. Здабыча руды таксама абцяжараная даволі глыбокім заляганнем яе пластоў.

У паўднёвай частцы краіны, як лічаць геолагі, могуць быць радовішчы некаторых каляровых металаў, у прыватнасці, самароднае медзі і халькопирита. У Лельчыцкім раёне канцэнтрацыя ўрану ў адкладах досыць вялікая і дасягаепрамысловых паказчыкаў (гэта значыць, арганізацыя яе здабычы тут можа быць рэнтабельнай). У цэлым геолагі працягваюць даследаваць поўдзень краіны, дзе на паверхню выходзяць пароды крышталічнага шчыта. Па іх перакананні, у хуткім будучыні там можна будзе адкрыць новыя радовішчы розных металічных карысных выкапняў.

Паліўныя карысныя выкапні: нафта, газ, торф

Першая Беларусі нафтавая свідравіна была прасвідравана ў пачатку 50-х гадоў мінулага стагоддзя. Аднак вынятая з яе нафта была не самай высокай якасці. Чорнае золата ў прамысловых маштабах сталі здабываць тут толькі ў сярэдзіне 1960 гадоў. Цэнтрам беларускай нафтаздабычы стаў горад Рэчыца Гомельскай вобласці. Тутэйшая нафту адрознівалася ўжо больш высокім якасцю. Яшчэ адно буйное нафтавае радовішча (Осташковичское) было адкрыта ў дваццаці кіламетрах ад Рэчыцы.

Усяго ж на сённяшні дзень у Беларусі разведана каля пяці дзясяткаў нафтавых радовішчаў. Агульныя запасы чорнага золата ў іх складаюць амаль 90 мільёнаў тон. Штогод краіна здабывае са сваіх нетраў каля двух мільёнаў гэтага сыравіны.

У беларускай нафты таксама змяшчаецца некаторы колькасць спадарожнага газу. Аднак яго здабыча пакрывае толькі адзін працэнт ад агульных патрэбаў краіны ў гэтым рэсурсе. Спадарожны газ выкарыстоўваецца для вытворчасці электраэнергіі на ТЭС, а таксама ідзе на абаграванне жылых дамоў у населеных пунктах Гомельскай вобласці.

У нетрах рэспублікі знаходзяцца каласальныя паклады яшчэ аднаго паліўнага рэсурсу - торфу. Іх агульныя запасы складаюць каля 30 мільярдаў метраў кубічных сыравіны. На сённяшні дзень торф у Беларусі здабываецца на 42 радовішчах. Большая іх частка знаходзіцца ў Палескім рэгіёне.

Некаторыя перспектыўныя карысныя выкапні краіны

Якія яшчэ карысныя выкапні перспектыўна здабываць у Беларусі? Можна вылучыць некалькі такіх:

• буры вугаль;
• гаручыя сланцы;
• гіпс.

На тэрыторыі краіны разведана некалькі радовішчаў гаручых сланцаў, якія залягаюць на глыбіні да 600 метраў. Іх агульныя запасы ацэньваюцца адзінаццаццю мільярдамі тон. Багатыя беларускія нетры і бурым вуглем. Буйныя радовішчы гэтага паліўнага рэсурсу выяўлены на захадзе Прыпяцкага прагіну. У тым жа рэгіёне сканцэнтраваны значныя паклады гіпсу. Агульныя запасы гэтага будаўнічага сыравіны ацэньваюцца экспертамі ў 400 мільёнаў тон.

Тэрыторыя Беларусі, дзякуючы асаблівасцям геалагічнай будовы, багатая і падземнымі мінеральнымі водамі. У межах краіны выяўлены шматлікія крыніцы сульфатных, гідракарбанатна, магніевых і іншых вод.

Сучасныя праблемы і асаблівасці выкарыстання мінеральных рэсурсаў Беларусі

У канцы 2015 года прэзідэнт рэспублікі Аляксандр Лукашэнка правёў нараду, на якім, у прыватнасці, абмяркоўваўся стан і сучаснае выкарыстанне мінеральна-сыравіннай базы краіны. Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што Беларусь павінна максімальна знізіць сваю залежнасць ад замежнага мінеральнай сыравіны. Для гэтага неабходна наладзіць здабычу ўжо разведаных радовішчаў, а таксама актыўна заняцца пошукам новых.

Беларусь выдаткоўвае штогод каля 11 мільярдаў даляраў на закупку вуглевадародаў з-за мяжы. У той жа час краіна імпартуе і тыя карысныя выкапні, якія ў вялікай колькасці ўтрымліваюцца ў нетрах рэспублікі. Гаворка ідзе аб жвіры, друзе, гіпсе. Тая ж сітуацыя з яшчэ адным важным рэсурсам: так, маючы ў сваім распараджэнні найбагацейшыя запасы якасных мінеральных вод, краіна закупляе пітную ваду ў Францыі, Італіі і іншых дзяржаў.

У Беларусі ўжо распрацавана спецыяльная праграма па асваенню і рацыянальнаму выкарыстанню мясцовых мінеральных рэсурсаў, якая павінна выправіць сітуацыю ў лепшы бок.

У заключэнне...

У межах краіны ўжо разведана каля 4 тысяч розных радовішчаў. Самыя вядомыя карысныя выкапні Беларусі, якія сёння актыўна распрацоўваюцца - гэта калійная соль, нафта і газ, торф, каменная соль, даламіту, будаўнічы пясок, гліны і мергель.