Сярод помнікаў старажытнага храмавага дойлідства, якія сталі сведкамі гісторыі Расіі, асаблівае месца займае Спаса-Праабражэнскі сабор у Пераслаўлі-Залескім. Які дайшоў да нас з тых далёкіх часоў, калі Русь яшчэ не спазнала жахаў татара-мангольскага нашэсця, ён з'яўляецца найбольш раннім з белакаменных храмаў паўночна-усходу Русі.
Спаса-Праабражэнскі сабор (Пераслаўль-Залескі), які з'яўляецца аднагодкам самога горада, быў закладзены ў 1152 годзе адным з сыноў Уладзіміра Манамаха – вялікім князем Юрыем Даўгарукім. Гады наклалі на яго свой адбітак. Як паказалі даследаванні, за перыяд, які перавышае больш за восем з паловай стагоддзяў, храм пагрузіўся ў зямлю на дзевяноста сантыметраў.
Як бы прадбачачы будучыя ваенныя ўзрушэнні, стваральнікі сабора заклалі ў яго сцены ладны запас трываласці. Таўшчынёю больш за метр, яны былі выкладзеныя ў так званай полубутовой тэхніцы, якая заключалася ў кладцы насуха ідэальна абчасаных белакаменных блокаў. Падагнаныя адзін да аднаго з вялікай дакладнасцю, яны забяспечвалі высокую трываласць і даўгавечнасць ўсёй канструкцыі. Па сваім архітэктурным асаблівасцям аб'ект ставіцца да однокупольным четырехстолпным храмах, упрыгожаным трыма апсідамі. Якасць працы прайшло паспяховую праверку часам, у выніку чаго пабудаваны ў XII стагоддзі Спаса-Праабражэнскі сабор (Пераслаўль-Залескі) дайшоў да нашых дзён у цудоўным стане.
А выпрабаваць храма выдалася нямала. Унутры на адной з сцен ўмацавана дошка, на якой пералічваюцца ўсе выпрабаванні і нягоды, якія выпалі на яго долю ў працягу наступных стагоддзяў. Згаданыя ў ёй і незлічоныя татарскія орды, якія пракаціліся праз Пераслаўль-Залескі, і полчышчы літоўскіх заваёўнікаў, і дружыны суседніх ўдзельных князёў-драпежнікаў. Не сказана ў ёй толькі пра тых, хто прычыніў храма галоўны і незаменны ўрон, – аб рэстаўратараў.
Больш:
Як зняць псуту самастойна? Энергетычным полі кожнага чалавека можна лёгка нашкодзіць, выкарыстоўваючы псаванне. Да жаль, у нашым свеце ёсць шмат зайздроснікаў, якія, не баючыся расплаты за свершенные імі нядобрыя дзеянні, гатовыя прынесці пакут...
Ці верыць у прыкметы, або Да чаго чухаецца грудзі
Як жа моцна ўплываюць прыкметы на наша жыццё! Нядаўна спатыкнуўшыся, я чаму-то не падумала аб тым, што трэба быць больш уважліва, а пра тое, што можа значыць той факт, што спатыкнулася менавіта на левую, а не на правую нагу. Цуды, ды і толькі. Я наог...
Як прыцягнуць да сябе грошы і поспех? Парады для тых, хто хоча стаць багатым і паспяховым
Думаю, што кожны з вас хоць раз у жыцці разважаў над тым, як прыцягнуць да сябе грошы і поспех? Большасць людзей хоча быць багатымі і паспяховымі, але атрымліваецца гэта толькі ў нешматлікіх. Галоўным у дасягненні поспеху з'яўляецца тое, наколькі моц...
У выніку іх бяздушнасці і прафесійнай некампетэнтнасці, проявленных падчас рэстаўрацыйных работ, якія праводзіліся ў храме ў канцы XIX стагоддзя, былі назаўсёды страчаны бясцэнныя фрэскі, якія датуюцца апошняй чвэрцю XII стагоддзя. Аб тым узроўні, на якім яны былі выкананы старажытнымі майстрамі, можна скласці ўяўленне толькі па адзінаму фрагмента, цудам ацалелай і захаванай сёньня ў Маскоўскім гістарычным музеі. На ім намаляваны старазапаветны прарок Сымон.
З справаздач камісіі, следившей за ходам рэстаўрацыі, вядома, што фрэскі, якія адлюстроўвалі сцэны Страшнага Суда і Багародзіцу, якая сядзела на троне, былі знятыя са сцен і спакаваныя ў драўляныя скрыні. Так як ні адзін з музеяў не пагадзіўся прыняць іх на захоўванне, гэтыя ўзоры старажытнай жывапісу былі проста зваленыя ў хляве, дзе знаходзіліся ў поўным беспарадку.
З часам яны прыйшлі ў поўную непрыдатнасць, і ў 1895 годзе асаблівай Археалагічнай камісіяй іх далейшае захоўванне было прызнана немэтазгодным. Так як пабожнасьць не дазволіла асвечаным варварам выкідваць на памыйніцу святыя выявы, то іх проста ўтапілі ў возеры.
За гады сваёй гісторыі не раз апыняўся ў самым цэнтры падзей, якія склалі яркія старонкі гісторыі Старажытнай Русі, і Пераслаўль-Залескі. Спаса-Праабражэнскі сабор пабачыў вельмі многае на сваім вяку. Устаноўленая на яго сцяне мармуровая дошка сведчыць аб тым, што дзе-то побач з ім былі княжацкія палаты, у якіх у 1220 годзе з'явіўся на свет будучы абаронца Расеі верны князь Аляксандр, за разгром шведскіх захопнікаў у вусце Нявы называемы Неўскім. Пад скляпеннямі гэтага ж храма ён і прыняў святое хрышчэнне.
Спаса-Праабражэнскі сабор (Пераслаўль-Залескі) стаў магільным склепам яго сыну – вялікаму князю Уладзімірскай Дзмітрыю Аляксандравічу, і ўнуку – ўдзельнай Переславскому князю Івану Дзмітрыевічу. Іх магілы, захоўваемыя часам, ацалелі да нашых дзён. Памятаюць скляпенні храма і прападобнага Сергія Раданежскага, збудаванага тут ў сан ігумена, перш чым ён узначаліў заснаваную ім Троіца-Сергіеву Лаўру.
Пераслаўль-Залескі сабор Спаса-Праабражэння бачыў, як коленопреклоненно маліліся тут многія вялікія маскоўскія князі. Ведаў ён і самога Івана Грознага, приезжавшего ў гэты дзівосны край вымаліць у Бога прабачэнне за ўжо здзейсненыя ліхадзейства і набрацца сіл для новых. А калі ў разгар Смутнага часу Расея стаяла на мяжы распаду, перад вобразамі гэтага храма малілі Госпада аб дараванні перамогі праваслаўнага апалчэння Мінін і Пажарскі.
Шмат «паданняў даўніны глыбокай» захоўвае ў сваёй памяці Спаса-Праабражэнскі сабор (Пераслаўль-Залескі). Ён мог бы расказаць і пра тое, як непадалёк ад яго на возеры Плещеево будаваў свой «пацешны флот» малады расійскі васпан Пётр I, якому трэба было атрымаць ад нашчадкаў тытул Вялікі, а флоту, отплывшему ад ціхіх берагоўвозера, наканавана было заваяваць ўсе акіяны свету.
Як і кожны які паважае сябе помнік старажытных часоў, Спаса-Праабражэнскі сабор у г. Пераслаўль-Залескі мае сваю таямніцу, хвалюючую розумы навукоўцаў-даследчыкаў і проста аматараў усяго, што выходзіць за рамкі шэрай штодзённасці. З летапісных матэрыялаў вядома, што пры ўзвядзенні храма глыбока пад яго падмуркам былі прарыты падземныя хады для эвакуацыі жыхароў горада ў выпадку аблогі – часы былі ўжо балюча неспакойныя.
Прыйшлося імі скарыстацца ў наступныя перыяды гісторыі, калі на Русь абрынуліся орды татараў і іншых захопнікаў, – не вядома. Шматлікія ж спробы знайсці ўваход у гэтыя падземныя лабірынты апынуліся безвыніковымі, і яны па-ранейшаму захоўваюць сваю таямніцу, што, безумоўна, робіць храм яшчэ больш прыцягальным для турыстаў.
Пасля бальшавіцкага перавароту храм, у якім да той пары царкоўныя службы здзяйсняліся рэгулярна, быў зачынены, але, на шчасце, у адрозненне ад многіх храмавых будынкаў, разбураны не быў. Усё, што, на думку новых уладаў, ўяўляла каштоўнасць, было канфіскавана або папросту разрабавана. Аднак шэраг найбольш значных прадметаў царкоўнага начыння ўдалося выратаваць. Сярод іх адпраўлены ў Маскву пацір (чаша для прычашчэння) – дар Юрыя Долгорукова і ўнікальнае Евангелле дыякана Зіновія.
Нягледзячы на тое, што ў нашы дні храм афіцыйна знаходзіцца ва ўласнасці Мікольскага манастыра, службы ў ім праводзяцца нячаста, і за ім па-ранейшаму захоўваецца статус музея даўніны, у якім ён сам з'яўляецца галоўным экспанатам. Непадалёк высіцца памятны манумент у гонар Юрыя Даўгарукага, чыім загадам быў пабудаваны горад і узведзены Спаса-Праабражэнскі сабор. У Пераслаўль-Залескі, гісторыя якога стала неад'емнай часткай мінулага Расіі, штогод з'язджаюцца тысячы турыстаў, якія жадаюць убачыць гэты незвычайны храм і падыхаць у ім паветрам мінулых стагоддзяў.
Article in other languages:
Alin Trodden - аўтар артыкула, рэдактар
"Прывітанне, Я Алін Тродден. Я пішу тэксты, чытаю кнігі і шукаю ўражанні. І я нядрэнна ўмею распавядаць вам пра гэта. Я заўсёды рады ўдзельнічаць у цікавых праектах."
Навіны
Троіцкі сабор Аляксандра-Неўскай лаўры: апісанне, гісторыя і цікавыя факты
Да паўднёва-ўсход ад цэнтра Санкт-Пецярбурга, паблізу берага Нявы узвышаецца купал велічнага Свята-Траецкага сабора, які з'яўляецца архітэктурным цэнтрам і упрыгожваннем Аляксандра-Неўскай лаўры. Яго высакародныя абрысы знаёмыя і ...
Нумералогія імя прозвішча імя па бацьку ў ведыйскай культуры
Нумералогія як феномен атрымала вельмі шырокае распаўсюджванне ў розных народаў. Акрамя таго, яна ўяўляе сабой настолькі старажытнае з'ява культуры, што нават набліжана паказаць, калі яна прыйшла да нам немагчыма. Адным з самых ра...
Чаму Бог дзіцяці не дае: прычыны, грахі і пропаведзь
Да жаль, вельмі многія сямейныя пары бязьдзетныя ўсё жыццё, або першы дзіця з'яўляецца праз шмат гадоў. Але вось парадокс: многія жанчыны цяжараюць па-за шлюбам. Здавалася б, іронія лёсу? Няма. Тут ёсць свае нюансы, пра якія не ве...
Як правільна трымаць пост у ісламе?
Чым адрозніваецца ад іншых рэлігій іслам? Пост Рамадан для мусульман – самае святое час года. Яны ўстрымліваюцца ад усіх уцех для таго, каб выпрабаваць сілу волі над плоцкімі жаданнямі, раскаяцца ў грахах, перамагчы ганарыст...
Імя свяціцеля і цудатворца Мітрафана Варонежскага вядома па ўсёй Расіі і за яе межамі. У верасні (4 - па старым і 17 - па новаму стылю) Руская праваслаўная царква святкуе другое здабыццё і перанясенне мошчаў свяціцеля. Мітрафан Ва...
Вадаліў-жанчына – свабодалюбная асоба, не якая баіцца эксперыментаў у асабістым жыцці
Вадаліў-жанчына – натура творчая, практычна заўсёды адораная якім-небудзь талентам. І як усе творчыя асобы, яна імкнецца да свабоды, да самаўдасканалення. У яе дзясяткі сяброў і знаёмых, прычым усе яны вельмі розныя. Адзінае...
Заўвага (0)
Гэтая артыкул не мае каментароў, будзьце першым!