Аляксандр Аляксееў: жыццё і творчасць мастака

Аляксандр Аляксееў (1901–1982) – кніжны ілюстратар, мастак-графік, аўтар анімацыйных фільмаў. Будучы рускім па паходжанні, ён амаль усё жыццё правёў за межамі краіны, але душой заўсёды заставаўся верным сваім караням і радзіме.

Без сумневу, талент Аляксандра здольны пераадолець любыя межы часу і прасторы. Яго наватарскі падыход да графікі і анімацыі захапляў яго сучаснікаў – Сальвадора Далі і Орсона Уэлса. Аднак у 21 стагоддзі арыгінальнасць яго мыслення і майстэрства па-ранейшаму служаць прыкладам для адораных маладых людзей.

Дзяцінства і юнацкія гады тулянняў

Першыя гады свайго жыцця Аляксандр Аляксееў правёў у сонечным Канстанцінопалі, дзе яго бацька ў той час служыў ваенным аташэ. Сям'я маленькага Сашы пераехала ў Санкт-Пецярбург пасля раптоўнага знікнення бацькі падчас камандзіроўкі ў Германію. Навучаючыся ў кадэцкім корпусе (1912–1917), хлопчык захапіўся маляваннем.

Калі пачалася рэвалюцыя, Аляксандр перабраўся ў Уфу да сваякоў, а праз два гады збег ва Уладзівасток. У 1920 годзе будучы мастак наняўся матросам на карабель, пайшоў з порта, і пакінуў родную краіну. Шлях Аляксеева ў Францыю, дзе ён пасяліўся ў 1921 годзе, быў цярністы і звілісты – праз Кітай, Індыю, Японію, Егіпет і Англію.

Французская жыццё

У Парыжы Аляксандр Аляксееў (на фота вышэй) працягваў навучацца жывапісу ў студыі С. Судейкина. У 1922 годзе ён пачаў працаваць дэкаратарам ў мясцовых тэатрах, што спрыяла развіццю яго захаплення графікай і гравюрай. У 1923 годзе Аляксееў ажаніўся на тэатральнай акторкі Аляксандры Гриневской і стаў бацькам.

Пачынаючы з 1925 года Аляксандр спрабуе сябе ў якасці ілюстратара кніг і дамагаецца пэўнага поспеху. Яго творамі аформленыя французскія пераклады кніг А. С. Пушкіна, Ф. М. Дастаеўскага, М. В. Гогаля і іншых вялікіх пісьменнікаў.

Наватарскія эксперыменты

Аляксандр Аляксееў быў моцна ўражаны эксперыментальнымі нямецкімі фільмамі («Ідэя». Б. Барташа і «Механічны балет». Ф. Лежэ) і вырашыў знайсці свой шлях у кінематаграфічным мастацтве. Разам са сваёй асістэнткай Клер Паркер ён вынайшаў унікальны спосаб анімацыі з дапамогай «ігольчастага экрана». Паверхню экрана, зробленага з мяккага матэрыялу, пронизывалась тысячамі іголак, якія вылучаліся пры націсканні і паўтаралі контур прадмета. Дзякуючы спецыяльным асвятленні ствараліся графічныя вобразы, якія нагадваюць штрыхавыя гравюры.

У 1933 годзе з дапамогай свайго вынаходкі Аляксандру ўдалося зняць якая атрымала захопленыя водгукі карціну «Ноч на лысай гары» пад музычнае суправаджэнне. М. П. Мусаргскага. Адначасова Аляксееў ствараў уласную студыю анімацыйных фільмаў.

Адсутнасць стабільных заробкаў падштурхнула Аляксандра да стварэння рэкламных ролікаў для камерцыйных кампаній, чым ён і займаўся са сваёй камандай на працягу чатырох гадоў (з 1935 па 1939 год).

У 1940 годзе ён разам з А. Гриневской эміграваў у ЗША. Ужо праз год ён атрымаў развод і ажаніўся на памочніцы Клер Паркер. Аляксандр Аляксееў працягваў працаваць у сферы рэкламы, але не кідаў і ўласныя эксперыменты. У 1943 годзе з дапамогай «ігольчастага экрана» ён стварыў фільм «між іншым».

Слава і прызнанне

Аляксандр вярнуўся ў Парыж ў 1946 годзе і працягнуў ствараць рэкламныя ролікі і кніжныя ілюстрацыі. Творчы геній разам з жонкай змог вынайсці яшчэ адну незвычайную тэхніку анімацыі, названую «тотализацией ілюзорных цвёрдых тэл». Яе сутнасць заключаецца ў пакадравай здымцы крыніцы святла, які рухаецца ў зададзеным кірунку з дапамогай сістэмы маятніка. Пры гэтым атрымліваліся складаныя эфекты, падобныя на кампутарную графіку, яшчэ да яе з'яўлення.

З выкарыстаннем гэтай тэхнікі быў створаны рэкламны ролік «Дым», адзначаны прызам на Венецыянскім біенале ў 1952 годзе.

Аўтарытэт Аляксандра ў кінематаграфічным свеце дасягнуў такіх вышынь, што ён змог дазволіць сабе зняць яшчэ некалькі фільмаў на «игольчатом экране», пасля здабылі славу ў многіх краінах: «Нос» (па аповесці Н. В. Гогаля), «Тры тэмы», «Малюнкі з выставы».

Да глыбокай старасці не пакідаў сваю творчасць Аляксандр Аляксееў. Біяграфія гэтага таленавітага чалавека натхніла некалькіх рэжысёраў на стварэнне аб ім фільмаў. Так, у 2010 годзе Мікіта Міхалкоў выпусціў дакументальную карціну, прысвечаную жыццю і творчасці анімацыйнага наватара.

Аляксандр па правулічыцца буйным і ўплывовым дзеячам культуры ў Францыі. У Расіі, на жаль, пра яго вядома значна менш, але ў апошні час пра яго сталі пазнаваць, дзякуючы выстаў яго прац.

Аляксандр Аляксееў – мастак і мультыплікатар, які ўмеў цудоўна перадаваць гульню святла і цені, не перестававший здзіўляць сваім арыгінальным бачаннем усяго існага і пастаянным творчым пошукам новых формаў выразнасці.