Шмат каму з нас знаёмыя такія казкі, як «Калабок», «Кот і ліса», «Зімоўе звяроў», «Рэпка», «Марозка», «Васіліса Выдатная» і іншыя. Але мала хто ведае аб тым, што іх аўтар – народ. Створаны яны былі некалькі стагоддзяў таму. На працягу многіх гадоў перадаюцца яны з пакалення ў пакаленне, не губляючы ўсёй актуальнасці. Зусім не падобная на традыцыйныя рускія казкі народная легенда «Салдат і смерць». Кароткі змест яе прыведзена ў дадзенай артыкуле. Што ў ёй незвычайнага? Якія героі прадстаўлены ў ёй? Якая мараль твора? Аб усім гэтым можна даведацца тут.
З дзяцінства нам знаёмыя паданні і легенды, у якіх галоўнымі персанажамі з'яўляюцца жывёлы, Баба-Яга, Кашчэй Бяссмертны, рускія волаты, цары і царэвічы, Іванка-дурылка і іншыя. У кожным творы спляліся праўда і выдумка, выявілася багатая народная фантазія, невычэрпная на выдумкі. Амаль у кожным такім сказаньні – сутычка дабра са злом, у якой дабро нязменна атрымлівае перамогу. Але для таго каб гэта адбылося, казачныя персанажы павінны валодаць пэўнымі якасцямі. І тут не толькі фізічная сіла, смеласць, воля і тонкі розум маюць значэнне. Для таго каб перамагчы зло, часам неабходныя хітрасць, кемлівасць і выкрутлівасць. Менавіта гэтымі якасцямі валодае галоўны герой паданні «Салдат і смерць». З дапамогай гэтых якасцяў яму ўдаецца падмануць саму смерць. Варта сказаць аб тым, што салдат – гэта адзін з самых любімых персанажаў народных казак. Як правіла, у рускіх паданнях ён паўстае моцным, адважным, змыслым.
Жыў-быў салдат. Нёс ён спраўна сваю службу каралю. Але падышоў ёй тэрмін. І стаў прасіцца салдат у караля на радзіму – пабачыцца з роднымі. Не хацеў адпускаць яго васпан, ды ўжо рабіць няма чаго – прыйшлося ўзнагародзіць і даць вольную. Кажуць яму яго таварышы: «Няўжо ты нам не поднесешь на развітанне? Бо, як ведаць, можа, ужо і не пабачымся?» На радасцях, што хутка будзе дома, пачаставаў салдат таварышаў па службе ў карчме, ды ўсе грошы і спусціў. Усяго толькі пяць пятакоў ў яго і засталося. Але не стаў маркоціцца стары воін. Не клапаціўся ён пра багацце. Хацелася яму хутчэй убачыць сваіх родных і абняць іх. Аб шчодрасці рускай душы кажа казка «Салдат і смерць». Яшчэ не раз гэта залатое якасць праявіць наш герой у апавяданні.
ці Доўга, ці сцісла ішоў салдат і вырашыў зайсці ў шынок – выпіць і закусіць. Глядзіць – старая стаіць і міласціну просіць. Злітаваўся наш герой і падаў ёй пятак. Затым ён выпіў, закусіў на грош і пайшоў далей. Толькі зноў сустракаецца яму тая ж старая і просіць міласціну. Здзівіўся салдат і зноў кінуў ёй пятак. Праз некаторы час бачыць службака зноў усё тую ж нищенку. Сціснулася яго сэрца, і зноў ён адарыў яе пятаком. Прайшоў салдат з вярсту. І ў чацвёрты раз сустракаецца яму старая. Толькі ў гэты раз не вытрымаў службака, замахнуўся на яе - хацеў ударыць. А жабрачка кінула да яго ног хатулі і знікла. Раптам адкуль ні вазьміся, выраслі перад салдатам два добрых малайца і пытаюцца пра тое, чаго жадае яго душа. Сцяміў наш герой, што торба не простая, а чароўная. Пажадаў ён сабе ежы, пітва, трубку з тытунём і ложак, каб выспацца. Справив усе свае патрэбы, службака спытаў малайцоў аб тым, ці доўга яму яшчэ так ляжаць. На гэта слугі адказалі, што столькі, колькі ён пажадае. Загадаў тады воін ім прыбраць усё і самім прыбірацца ў хатулі. Малайцы усё выканалі, як і было пакарана. Аб бывалом рускай салдата апавядае казка «Салдат і смерць». Аўтар яе – народ. Ён адбіў ў характарах персанажаў яе ўсе тыя душэўныя якасці, якія ўласцівыя простаму рускаму чалавеку. Гэта і смеласць, і ўдаласць, і шчодрасць, а часам - лянота і нецярплівасць.
Неўзабаве прыводзіць дарога служылага ў адну сядзібу, у якой жыве багаты дваранін. Толькі ў доме сваім гэты пан не начуе, так як у ім водзяцца чэрці. Мясцовыя жыхары папярэдзілі салдата аб тым, што багач злы, хітры і прагны, што ён адправіць свайго госця чарцей на абед. Толькі наш герой быў не з баязлівых. Ён зьявіўся да пану і папрасіўся да яго на начлег. А ў ўзнагароду за гэта салдат накарміў і напаіў двараніна, выклікаўшы малайцоў з клункі і загадаўшы ім накрыць багаты стол. Пан не ўтрымаўся і скраў са стала залатую лыжку. Салдат, абшукалі яго і забраўшы прыбор, «намяў келіх» сціслага гаспадару. Далей будзе расказана пра тое, у якія яшчэ перыпетыі трапляюць тут героі. «Салдат і смерць» - гэта казка пра вялікі смеласці простагаслужакі. У наступным раздзеле мы гэта ўбачым.
Пакрыўджаны пан са злосці зачыніў усе дзверы ў замку, каб службака не мог ўцячы, і пакінуў яго на начлег. Але наш герой і тут не спалохаўся. Ён зачыніў на засаўкі усе вокны і дзверы іншых пакояў і стаў чакаць ночы. Неўзабаве пачуўся ў дзверы піск. А потым ўвесь дом напоўніўся жудаснымі крыкамі. Незлічоныя полчышчы нячыстай сілы ламіліся ў дзверы да салдата. «Адчыні, адчыні», - крычалі яму дэманы. Думаў службака, што ўжо знік. Але заўважыў ён у куце мяшок з гірамі. Узяў ён яго і адчыніў дзверы. Усе чэрці ў мяшок і заскочылі. Перахрысціў яго салдат і давай дэманаў гірамі отхаживать. А потым развязаў мяшок і вытрас з яго ўсіх чарцей. Глядзіць наш воін, а дэманы-то ўсё знявечаны - ляжаць і ўстаць не могуць. Гаркнул ён на іх. Чэрці разбегліся - хто куды. Так наш герой перамог нячыстую сілу. Пра удальстве і мужнасці рускага салдата гаворыцца ў гэтай частцы казкі «Салдат і смерць». Кароткі змест яе можа перадаць усю паўнату душэўных якасцей галоўнага героя.
Пайшоў службака далей. Сустракаецца яму на шляху худая страшная старая, касой подпирается. Гэта была сама Смерць. Хацеў салдат абыйсці яе. Ды толькі яна загарадзіла яму дарогу, не даўшы прайсці. Звярнуўся наш герой да яе з пытаннем аб тым, што ёй трэба ад яго. Адказала яму Смерць, што яна паслана Госпадам Богам для таго, каб узяць яго душу. Упаў салдат перад старой з касой на калені і папрасіў аб тым, каб яна дала яму трохі часу, каб пабачыцца з роднымі. Але Смерць была непахісная, не адпусціла яна яму і трох лішніх хвілінак. Яна ўзмахнула сваёй касой і уморила служылага. Так адбылася сустрэча галоўных герояў казкі «Салдат і смерць». Кароткі змест яе дазваляе перадаць сэнс яе для будучага развіцця сюжэту.
Так салдат апынуўся на нябёсах. Спачатку ён трапіў у пекла. Але чэрці, якіх ён «отметелил» ў панскім доме, не асмеліліся цягнуць смельчака ў агонь. Прыбеглі яны са страхам да сатане і распавялі аб тым, як ён біў іх у доме пана. Д'ябал, пачуўшы гэта, і сам струхнул. Кінуўся ён у агонь са сваімі бесенятами. Пахадзіў па пустым пекле службака, ды і яму стала сумна. Пайшоў ён у рай. Ды толькі туды яго не пусцілі. Сказалі, што ня варты. Прыйшоў наш герой да Бога з пытаннем, што яму рабіць. Тады загадаў Гасподзь салдату ўзяць стрэльбу ў Міхаіла-архангела і ахоўваць дзверы ў райскае мясціна. Так службака і зрабіў. Гэта справа было яму па душы. Тут легенда «Салдат і смерць» апавядае пра тое, як герой нясе сваю службу на нябёсах.
Варта салдат, выконвае загад Госпада. Прыходзіць да райскім дзвярэй Смерць і просіць служылага прапусціць яе да Бога за чарговым заданнем. Толькі не пусціў яе службака. Сам падахвоціўся схадзіць за яе да Госпада і спытаць, якіх людзей марыць у гэтым годзе. Бог загадаў адпраўляць на той свет спачатку самых старых. Але сцяміў салдат, што яго бацька і маці тады памруць. І сказаў ён Смерці, што Гасподзь загадаў ёй цэлы год дубы грызці. А як тэрмін падыдзе, так хай зноў прыходзіць за новым наказам. Прайшоў час, а Смерць зноў тут як тут – пытаецца, каго цяпер ёй марыць. І тут салдат схітраваў. Не сказаў ён ёй, што Гасподзь загадаў самых мацёрых на той свет адпраўляць, а загадаў самыя тоўстыя дубы грызці. Так яшчэ год прайшоў. У трэці раз прыходзіць «кашчавая» з касой да Госпада, каб спытаць, каго на гэты раз даймаць ёй. А службака карае Смерці губіць маладыя дубы замест самых маладых людзей. Аб рускай кемлівасці і хітрасці апавядае тут аповяд «Салдат і смерць».
У чацвёрты раз прыходзіць Смерць да Госпада за чарговым наказам. Тут ужо салдат прапусціў яе да Бога. Убачыў Стваральнік, што старая з касой вельмі дрэнна выглядае: худая жудасна, выгляд у яе закатаваны. Пытаецца ён у яе, чаму яна такой стала. На што Смерць адказвала: «Так ты ж сам мяне, Гасподзь, пасылаў тры гады запар дубы грызці. Исхудала я, усе зубы паламала. З чаго мне добрай-то быць?» Як даведаўся Бог, што падманваў службака яго верную падапечную, загадаў анёлам адразу знайсці яго і прывесці да сябе. У пакаранне за гэтую хітрасць загадаў Гасподзь нашаму герою адкарміць Смерць на белым свеце. Так героі паданні «Салдат і смерць» зноў апынуліся ў нашым свеце.
Апынуўся служака на тым самым месцы, дзе Смерць яго ўзяла. Пасадзіў ён яе ў свой мяшок і пайшоў далей па свеце. Накідаў ён туды ж камянёў ды палак і пакрочыў па-салдацку размашистым крокам. Смерці ў мяшку дрэнна, костачкі ў яе стогнуць. А салдат тым не клапоціцца. На ўсе яе просьбы ісці цішэй ён адказвае грубіянствам. ці Доўга, ці сцісла, прыходзіць наш герой у карчму да целовальнику. Кінуў ён свой мяшок на стойку іспытаў сабе выпіўкі. Толькі грошай у служылага не было. Наўзамен платы абяцаў ён гаспадару пакінуць сваю ношу і вярнуцца праз тры дні з манетамі. Пагадзіўся на гэта целовальник, кінуў мяшок салдата пад стойку і наліў яму чарачку. Далей легенда пра салдата апавядае аб наступных падарожжах старога служакі.
салдат Пайшоў далей. Вось, нарэшце, дайшоў ён да роднага дома. Як жа ўзрадаваўся бацька, калі яго ўбачыў. І ўсе родныя сталі служылага абдымаць і цалаваць. Хацеў зайсці наш герой на тры дні дадому, ды і пражыў там цэлы год. І толькі тады ён успомніў аб тым, што пакінуў свой мяшок ў карчме ў целовальника. І хоць не хацелася яму пакідаць родны дом, рабіць няма чаго – трэба выконваць наказ Госпада.
Прыйшоў салдат зноў у кабак і стаў пытацца пра свой мяшок. А ён тут як тут – пад стойкай ляжыць. Развязаў яго службака, каб даведацца, ці жывая яшчэ Смерць у ім. А «дык вось» ледзьве дачакалася служылага, ледзь не задыхнулася ў душным мяшку. Вырашыў салдат табачку панюхаць. Адкрыў ён табакерку і давай чхаць. А Смерці таксама захацелася таго ж. Папрасіла яна табачку ў нашага героя. А ён ёй і кажа: «Што цябе дробка-то? Лезь ўся ў табакерку і з пахам, колькі захочацца». Так Смерць і зрабіла. Залезла яна ў табакерку і давай чхаць. А салдат зачыніў яе, ды і насіў так цэлы год. А калі ён адчыніў табакерку, Смерць ледзь отдышалась – так цяжка ёй было. Не пашкадавала старая з касой старога служака. Вырашыў і ён яе не шкадаваць, усяляк глумясь над ёю. Яшчэ нямала здзекаў давялося зведаць ад яго «кашчавай». Аб гэтым далей апавядае легенда «Салдат і смерць».
Нарэшце вырашыў служака выканаць наказ Госпада – адкарміць старую з касой. Прывёў ён яе дадому, пасадзіў за стол, паставіў перад ёй ежу. Смерць пачатку ёсць за семярых. Усе смела са стала. Раззлаваўся на гэта салдат. Схапіў ён яе, зноў пасадзіў у мяшок і панес на могілках – у магілу закопваць. Так і пахаваў «костлявую» тут салдат. Тры гады прайшло, і Гасподзь ўспомніў аб тым, што адпусціў служака з наказам. А той у тэрмін і не з'яўляецца. І Смерці больш няма. Загадвае Бог анёлам знайсці і тую, і іншага. Хадзілі святыя духі па белым свеце, але Смерці не знайшлі. Тады з'явіліся яны да салдата і сталі ў яго пытацца, куды ён яе спраў. Пайшоў наш герой на могілках і адкапаў старую з касой. Ледзь жывая была Смерць. Узялі яе анёлы і аднеслі да Госпада. Калі Бог спытаў «костлявую» пра тое, чаму яна такая худая і замучаная, яна адказала, што службака ледзь не замарыў яе. Тады сказаў ёй Госпад: «Што ж, відаць, не будзе табе карысці ад старога салдата. Ідзі кормись сама». І пайшла зноў Смерць са сваёй касой па свеце. Ды толькі свайго мучыцеля не адважылася яна ўжо чапаць. Увесь каларыт вуснага народнай творчасці ў гэтай легендзе здольны перадаць нават яе кароткі пераказ. «Салдат і смерць» - гэта твор аб лепшых якасцях нашага нацыянальнага характару. У некалькі нечаканым святле тут паўстаюць перад намі героі біблейскіх паданняў: Гасподзь, дэманы, Смерць, анёлы. Але мараль казкі застаецца ўсё той жа: дабро і смеласць заўсёды перамагаюць зло.
Мы распавялі пра легенды «Салдат і смерць». Кароткі змест твора прыведзена ў гэтым артыкуле. У гэтай казцы просты народ паспрабаваў высмеяць тое, чаго баіцца – смерць. Людзі вераць, што смеласць, адвагу, адвага здольныя перамагчы любое зло.
Article in other languages:
KK: https://tostpost.com/kk/ner-zh-ne-oyyn-sauy/35122-erteg-soldat-zh-ne-l-m-ys-asha-mazm-ny.html
PL: https://tostpost.com/pl/sztuka-i-rozrywka/36186-bajka-o-nierzy-i-mier-podsumowanie.html
TR: https://tostpost.com/tr/sanat-ve-e-lence/31543-masal-asker-ve-l-m-k-sa-i-erik.html
UK: https://tostpost.com/uk/mistectvo-ta-rozvagi/35342-kazka-soldat-smert-korotkiy-zm-st.html
Alin Trodden - аўтар артыкула, рэдактар
"Прывітанне, Я Алін Тродден. Я пішу тэксты, чытаю кнігі і шукаю ўражанні. І я нядрэнна ўмею распавядаць вам пра гэта. Я заўсёды рады ўдзельнічаць у цікавых праектах."
Навіны
Алена Абразцова: біяграфія. Оперная спявачка Алена Абразцова. Асабістае жыццё, фота
Вялікая расійская оперная спявачка, любімая не толькі нашымі слухачамі. Яе творчасць добра вядома далёка за межамі роднай краіны.Дзяцінства, сям'яАлена Васільеўна Абразцова нарадзілася ў Ленінградзе 7 ліпеня 1939 года. Тата &ndash...
Храналагічная табліца Гогаля. Жыццё і творчасць рускага пісьменніка
Апошнія гады жыцця вялікага рускага празаіка і драматурга Гогаля прайшлі ў пакутлівай барацьбе мастака з праваслаўным мысляром. Гэты ўнутраны разлад паслужыў для яго тым смяротным прыладай, якое яго і забіла. Аднак значэнне яго мн...
Восьмы сезон "Гульні Тронаў": сюжэт, спойлеры і містыфікацыя вакол "злітага" сцэнара
Папулярнасць фэнтэзі-серыяла «Гульня тронаў» зараз знаходзіцца на піку. Праект атрымаў адразу некалькі адрозненняў «самы» за апошнія гады. Самы касавы, маштабны, дарагі і папулярны ў сегменце – усё гэ...
"Джэнтльмены ўдачы": рэжысёр фільма і гісторыя стварэння
Адна з самых запатрабаваных камедый перыяду Савецкага Саюза – фільм «Джэнтльмены ўдачы». Рэжысёр гэтай карціны за ўсю сваю кар'еру зняў пяць стужак. Але толькі «Джэнтльмены ўдачы» атрымалі такое прызн...
Серыял "Пажарныя Чыкага": акцёры і ролі
Серыял "Пажарныя Чыкага", акцёры і ролі якога прадстаўлены ў гэтым артыкуле, на адным з амерыканскіх каналаў выйшаў у 2012 годзе. Фільм стаў гэтак папулярны, што ўжо праз год быў створаны спін-оф пад назвай "Паліцыя Чыкага". А ў 2...
Фільмы пра геніяў: гонар сусветнага кінематографа
Адна з яркіх работ пышнага Аляксандра Абдулава – фільм «Геній». Акцёры ў гэтай карціне Віктара Сяргеева наогул падабраныя выдатна. Крымінальнага аўтарытэта (нечаканы вобраз для гэтага артыста!) Гилю адыграў Інаке...
Заўвага (0)
Гэтая артыкул не мае каментароў, будзьце першым!