Беларусь: дэнамінацыя паменшыць інфляцыю?

У ліпені 2016 года адбылося цалкам чаканае падзея ў эканоміцы Рэспублікі Беларусь – дэнамінацыя нацыянальнай валюты. Яно, вядома, было прагназаваць, бо ўзоры сучасных банкнот надрукаваны яшчэ ў 2009 годзе. Але тады ўрад адклала рэформу. Аб тым, як прайшла дэнамінацыя ў Беларусі 2016 года і вырашыць ці яна ўсе бягучыя праблемы, пагаворым больш падрабязна.

Рэформа выклікае інфляцыю?

Галоўны пытанне, які задаюць звычайныя грамадзяне ў рэспубліцы Беларусь: "Дэнамінацыя хавае гіперінфляцыю?" Чаго чакаць людзям? Ці трэба спяшацца ў абменныя пункты? Простым людзям, па заявах афіцыйных уладаў, асцерагацца няма чаго. Ніякіх эканамічных стратаў не панясе насельніцтва Рэспублікі Беларусь – дэнамінацыя прадугледжвае часовы перыяд выкарыстання банкнот. І старыя, і новыя будуць у звароце да канца 2016 года.

Але галоўная праблема эканомікі краіны – інфляцыя. Мінулы вопыт дэнамінацыі паказаў, што без адначасовых мер па зніжэнні яе ўзроўню ніякіх станоўчых зрухаў насельніцтву чакаць не варта.

Інфляцыя ў краіне, па думку вядучых незалежных эканамістаў, звязаная:

• З вялікімі выдаткамі бюджэту.
• З ільготным крэдытаваннем стратных сектараў эканомікі.
• З адсутнасцю мер па развіцці канкурэнцыі на спажывецкім рынку.

Адсюль выснова: неабходна зніжаць выдаткі, пераставаць ўліваць грошы ў стратныя прадпрыемствы і пашыраць канкурэнцыю. У сукупнасці з кантролем эмісіі падобныя рэформы знізяць узровень інфляцыі, якая цяпер складае каля 15 % у Рэспубліцы Беларусь. Дэнамінацыя ж, на думку эканамістаў, эфектыўная пры яе ўзроўні 3-5 %.

Асаблівасці

Асаблівасці рэформы у тым, што так званая «дзіўная» дэнамінацыя ў Рэспубліцы Беларусь зрэжа адразу чатыры нулі з купюры. Упершыню за доўгі час зноў з'явяцца манеты, якія да гэтага былі проста бескарысныя.

Табліца дэнамінацыі ў Беларусі

Тут прыводзіцца парадак перакладу старых банкнотаў на новыя грошы.

Ўзоры і першая партыя грошай былі надрукаваныя яшчэ ў 2009 годзе, да рэформы мовы ў рэспубліцы. Таму здарылася парадаксальная сітуацыя – новыя банкноты ўжо састарэлі да афіцыйнага звароту на рынку. Але, нягледзячы на гэта, у мэтах эканоміі было вырашана пакінуць іх.

Перыяд падвойных коштаў

Дзівацтва рэформы не толькі ў тым, што зрэзалі адразу чатыры нулі, але і ў пераходным перыядзе. Некаторыя людзі памятаюць савецкія рэформы грошай, калі часу на абмен давалі некалькі дзён. У выніку многія не паспявалі замяніць старыя грошы на новыя. У Беларусі вырашылі зрабіць так, каб насельніцтва абсалютна не адчула замены грошай. Абмен грашовых сродкаў узору 2000 года на новыя купюры (узору 2009 года) будзе адбывацца так: яны па плане знаходзяцца ў паралельным звароце да канца 2016 года.

Усе прадаўцы, вытворцы тавараў і паслуг абавязаны да гэтага часу паказваць дзве цаны: і па новай, і па старым курсе. Ніякія бонусы, камісійныя і льготы за карыстанне той ці іншай валютай не дзейнічаюць. Напрыклад, калі ў краме пры аплаце новай купюрай абяцаюць даць дадатковую зніжку, такое дзеянне з'яўляецца незаконным.

Тыя, хто не паспее абмяняць грошы да канца года, можа, да канца 2019 года зрабіць гэта ў крэдытна-фінансавых арганізацыях і Нацбанку, а з 2020 па 2021 – толькі ў Нацбанку.

Такім чынам, па словах афіцыйных уладаў, прадугледжаны ўсе ўмовы для звычайных грамадзян, для якіх сам працэс дэнамінацыі не створыць дадатковых праблем. Але ці так гэта на самай справе?

Навошта спяшацца?

Некаторыя эканамісты здзіўлены тэрмінамі правядзення рэформы. Дэнамінацыя ў Беларусі 2016 года прыпадае на ліпень. Гэта значыць, ствараюцца дадатковыя праблемы для прадпрыемстваў, якія падаюць падатковыя дэкларацыі. Падвойная справаздачнасць стварае блытаніну і ў фіскальных органаў. Было б лепш длястатыстычнай і бухгалтарскай справаздачнасці правесці дэнамінацыю з 1 студзеня. Акрамя таго, яе правядзенне было б аптымальным пры замедлившихся хоць бы два гады запар тэмпах інфляцыі.

Эпоха суцэльных мільянераў скончылася?

Некаторыя аналітыкі лічаць, што падобная рэформа ніяк не паўплывае на беларускую эканоміку. Гэта, хутчэй, тэхнічная, а не эканамічная аперацыя, якая мае свае псіхалагічныя наступствы. Эпоха пагалоўна мільянераў скончылася. Беларусь пераходзіць на нармальны кошт грошай. Але ці надоўга гэта з такімі тэмпамі інфляцыі?

Нацбанк Беларусі быў супраць рэформы. Аргументаваў ён гэта тым, што толькі пры інфляцыі ніжэйшай за 10 працэнтаў неабходныя падобныя рэформы па адсячэнне нулёў. Яе прагназуемы адсотак да канца года – 12 адсоткаў, але, хутчэй за ўсё, ён будзе вышэй. Нацбанк пайшоў на рэформы толькі пад ціскам ўрада, што кажа аб сур'ёзных намерах перамагчы інфляцыю з боку кіраўніцтва.

Дэнамінацыя Беларусі: новыя купюры

Памер новых купюр не адрозніваецца ад папярэдніх – 150 на 74 мм. Падобна і сэнсавае змест: архітэктура, нацыянальныя ўзоры. А вось дызайн купюр стаў больш «еўрапейскім». Прычына ў тым, што конкурс Нацбанка на праекціроўкі і друк беларускіх рублёў выйграў вытворца з Еўропы. Хто менавіта, пакуль не выдаецца. Нагадаем, што Рэспубліка Беларусь не мае ўласнага манетнага двара з друкаваным станком. Акрамя таго, яго стварэнне таксама і не плануецца, так як, па словах кіраўніцтва, гэта занадта дарагое і нерэнтабельна прадпрыемства для невялікага дзяржавы.

Сабекошт адной купюры або манеты складае ад 1 да 4 еўрацэнтаў. З гэтага вынікае, што манета ў 1 капейку, напрыклад, па цяперашнім курсе амаль удвая танней сабекошту.

Як ужо адзначалася вышэй, новыя купюры ўжо састарэлі, так як надрукаваныя яшчэ ў 2009 годзе. На іх подпіс былога кіраўніка Нацбанка п. П. Пракаповіча. Акрамя гэтага, адбылася рэформа мовы ў краіне. На купюрах напісана «пяцьдзесят», а па новаму правілу павінна быць «пяцьдзясят». Але гэта неадпаведнасць абяцаюць ліквідаваць на наступных купюрах.

Самая буйная банкнота – 500 рублёў. Але ці доўга яна пратрымаецца на намінальным алімпе з высокім узроўнем інфляцыі - пакажа час.