Зона еўра: гісторыя стварэння

Новую разліковую валюту – еўра – ўпершыню прадставілі ў 1999 г. Ужо з 01.01.2002 г. гэта плацежны сродак было выпушчана ў абарачэнне ў выглядзе адпаведных манет і банкнот. На сённяшні дзень у зону еўра ўваходзяць такія краіны, як Аўстрыя і Бельгія, Германія і Грэцыя, Ірландыя і Іспанія, Італія і Кіпр, Люксембург і Мальта, Нідэрланды і Партугалія, Славакія і Славенія, Францыя, Фінляндыя і Эстонія. На тэрыторыі гэтых 17 дзяржаў мае хаджэнне адзіная валюта.

Значэнне еўра

Асноўнай задачай Еўразвяза з'яўляецца стварэнне адзінай эканамічнай прасторы, якое здольна забяспечыць пэўную фінансавую падтрымку паміж якія ўваходзяць у яго дзяржавамі. Каб дасягнуць дадзенай мэты, была створана зона еўра.

Імкненне да інтэграцыі

Валютная зона еўра з'явілася грандыёзных праектам 20-га стагоддзя. Пры гэтым ажыццяўленне задуманага, без усялякага сумневу, мела глабальныя палітычныя і эканамічныя наступствы, стаўшы адным з найбольш складаных этапаў інтэграцыйнага працэсу на тэрыторыі Заходняй Еўропы.

Адзіны ўнутраны рынак існаваў у ЕС яшчэ з 1993 г. Аднак яго функцыянаванне не магло быць паспяховым. Справа ў тым, што ў той час краіны Еўрасаюза мелі свае нацыянальныя грашовыя сістэмы, якія адрозніваліся адзін ад аднаго ваганнямі курсаў, падаткамі і ўзроўнямі коштаў. Пры такім становішчы спраў аб паўнавартаснай эканамічнай інтэграцыі не магло ісці і гаворкі. Для ліквідацыі ўсіх гэтых перашкод і была створана зона еўра. Эканоміцы ўсіх якія ўваходзяць у яе краін пры гэтым стала нашмат больш выгадна дзякуючы свабоднаму руху паслуг, тавараў, капіталу і, вядома, рабочай сілы.

Адзіная бюджэтная дысцыпліна стала больш прагрэсіўным кірункам і на макраэканамічным узроўні. Краіны ЕС аб'ядналі свае грашовыя рынкі пад кантролем і кіраўніцтвам наднацыянальных інстытутаў фінансаў. Гэта дазволіла больш надзейна змагацца з інфляцыйнымі працэсамі, знізіць падатковыя плацяжы і працэнтныя стаўкі. Дадзены працэс спрыяў росту занятасці і вытворчасці, а таксама стаў асновай стабільнасці дзяржаўных грашовых сродкаў.

Вялікая роля зоны еўра і для ўсіх гаспадарчых суб'ектаў. Бо адзіная валюта і грашовая палітыка, якая існуе на тэрыторыі ЭВС, азначае для кампаній скарачэнне фінансавых і цэнавых рызык, а таксама выдаткаў на разліковае абслугоўванне. З прыходам еўра для ўсіх краін валютнага саюза стала ажыццяўляцца адзінае грашовае рэгуляванне. Гэта прывяло да зніжэння патрэбнасці ў велічыні абаротнага капіталу.

Гісторыя аб'яднання еўрапейскіх грашовых сістэм

Так ці маладая ідэя стварэння еўра? Зусім няма. Спробы ўніфікаваць грашовыя сістэмы розных дзяржаў рабіліся яшчэ ў тыя часы, калі з'явіліся першыя манеты. Так, грашовыя саюзы заключаліся паміж грэчаскімі гарадамі-дзяржавамі. Выпушчаныя імі манеты вольна хадзілі па ўсёй тэрыторыі краіны.

Найбольш буйной спробай стварэння агульнай грашовай сістэмы з'яўляецца арганізацыя гандлёвага і палітычнага аб'яднання прыбалтыйскіх гарадоў. У 13-16-м стст. яны знаходзіліся ў Ганзейском саюзе. У розныя перыяды ў гэтым супольнасці бралі ўдзел ад 70 да 170 суб'ектаў.

Спробы аб'яднання ў адну некалькіх грашовых сістэм працягваліся і ў далейшым. Так, у 1-й палове 19-га ст. быў ажыццеўлены шэраг праектаў па інтэграцыі розных манетных сістэм у рамках ужо існуючых ці зноў создававшихся краін.

Ва 2-й палове 19-га ст. у Еўропе ўзніклі Лацінскі і Скандынаўскі манетныя саюзы. У іх межах грашовае зварот сталі ажыццяўляць на зусім іншай аснове.

Правобразам зоны еўра лічаць Лацінская манетны саюз, створаны ў снежні 1865 г. такімі краінамі, як Францыя і Італія, Бельгія і Швейцарыя. Пасля вайны з Напалеонам грашовыя сістэмы гэтых дзяржаў былі падобныя паміж сабой. Праз тры гады ў Лацінскі саюз увайшла яшчэ і Грэцыя.

Перадумовы стварэння Еўрасаюза

Інтэграцыйныя працэсы паміж дзяржавамі значна паскорылі свае тэмпы па заканчэнні Другой сусветнай вайны. Менавіта яе ўрокі і велізарныя разбуральныя наступствы дазволілі адрадзіцца разумення аб недапушчэнні росту нацыяналізму ў краінах Еўропы. Яшчэ адной перадумовай для паскарэння працэсу інтэграцыі, стала імкненне дзяржаў умацаваць свае эканамічныя пазіцыі пахіснуліся. Да аднаўлення свайго міжнароднага аўтарытэту і палітычных пазіцый імкнулася перш за ўсё пераможаная Германія. Акрамя таго, краіны Заходняй Еўропы хацелі аб'яднацца для стрымлівання сусветнага ўплыву СССР.

Вытокі інтэграцыйнага працэсу

З чаго пачалося аб'яднанне Еўропы? Адпраўной кропкай інтэграцыйнага працэсу лічыцца дэкларацыяфранцузскага міністра замежных спраў Роберта Шумана. У гэтым дакуменце, апублікаваным 09.05.1950 г., утрымлівалася прапанова аб заснаванні ЕАВС (Еўрапейскага аб'яднання вугалю і сталі). Дадзены дагавор быў падпісаны ФРГ, Францыяй, Бельгіяй, Італіяй, Люксембургам і Нідэрландамі. Інтэграцыя гэтага важнага для эканомікі сектара адкрывала перспектывы для далейшага развіцця дадзенага працэсу і ў іншых сферах.

На наступных этапах было заснавана Еўрапейскае эканамічнае супольнасць (25.03.1957 г.), а таксама Еўрапейскае супольнасць па атамнай энергетыцы.

Дакументы, якія рэгламентуюць хаджэнне адзінай валюты

У 1962 г. ЕС выпусціла мемарандум, у якім упершыню гаварылася пра важнасць стварэння адзінай еўрапейскай фінансавай палітыкі. Гэта была ідэя «валютнай змяі», якая ўяўляла сабой фіксацыю курсаў валют ва ўсіх краінах, стрымліваемая ў пэўных межах. Аднак у хуткім часе ажыццявіць гэты план не ўдалося. Віной таму стаў энергетычны крызіс 1972 г., падчас якога значна выраслі цэны на нафту.

Правобраз еўра быў уведзены толькі ў 1979 г. Менавіта тады паміж Цэнтрабанкамі ЕС было падпісана пагадненне аб гранічных межах ваганні валютных курсаў. У далейшым ідэя стварэння еўразоны атрымала сваё развіццё ў ўнесеныя ўва маастрыхскую дагаворы (1992 г.) і Адзіным еўрапейскім акце (1986 г.). У гэтых дакументах была вызначана аснова ўзнікнення адзінай валюты, графік яе ўвядзення, а таксама правілы ў галіне дзяржаўнага бюджэту членаў зноў ствараемага саюза.

Крытэрыі стабільнасці

Якім чынам дзяржава можа ўвайсці ў еўразону? Для гэтага яно павінна адпавядаць наступным крытэрам:

• адрознівацца стабільнасцю валютнага курсу;
• мець пэўны ўзровень цэн;
• валодаць жыццяздольнай фінансавай сістэмай.

Чаму зона еўра гэтак патрабавальная да сваіх членам? Адпаведнасць вышэйпералічаным крытэрам дазволіць любой краіне не толькі карыстацца дасягненнямі адзінага для ўсіх эканамічнай прасторы, але і самой прыўносіць у яго пэўны аб'ём пазітыўнага ўкладу. Толькі ў такім выпадку зона еўра здольная атрымаць збалансаванае развіццё сваёй эканамічнай сферы. Усе гэтыя жорсткія крытэрыі стабільнасці былі замацаваны ў Маастрыхцкім пагадненнях.

Стварэнне фінансавага інстытута

Хто ж займаецца адміністраваннем еўра? Гэтай функцыяй надзелены Еўрапейскі валютны інстытут, які знаходзіцца ў Франкфурце-на-Майне. Дакумент аб стварэнні дадзенага ўстановы быў падпісаны ў 1994 г. У той час Еўрапейскі валютны інстытут закліканы быў кіраваць праектам стварэння еўра і назіраць за эканамічнымі працэсамі, якія адбываюцца ў краінах ЕС.

Афіцыйна аб пераходзе да адзінай валюты было абвешчана на саміце, які адбыўся ў Мадрыдзе ў канцы 1995 г. Тады ж новыя грашовыя знакі і атрымалі сваю назву – «еўра».

З'яўленне новай валюты

Краіны, якія ўваходзяць у зону еўра, сталі карыстацца новай грашовай адзінкай з 01.01.2002 г. Менавіта ў гэты дзень з абарачэння былі выведзеныя бельгійскія і французскія франкі, ірландскія фунты, фінскія і нямецкія маркі, іспанскія песета і італьянскія ліры, аўстрыйскія щиллинги, партугальскія эскуда і галандскія гульдэны.

Але гэтымі дзяржавамі ў далейшым не абмежавалася зона еўра. Краіны Еўропы, якія не ўвайшлі ў першапачатковы спіс, пастаянна імкнуліся падняць свае эканамічныя паказчыкі. Так, адпавядаць неабходным крытэрам толькі з 2006 г. стала Славенія. З гэтага перыяду яна таксама ўвайшла ў еўразону. З 01.01 2008 г. у спісе з'явіліся Кіпр і Мальта, а з 2009 г. – Славакія.

Сістэма разлікаў

Важнейшы элемент, які мае зона еўра, – Транс-Еўрапейская Аўтаматычная Сістэма. Яна дазваляе ўсім гаспадарчым суб'ектам вырабляць разлікі ў рэжыме онлайн. Праца гэтай сістэмы пачала ажыццяўляцца адначасова з увядзеннем евровалюты. Гэта дазволіла значна скараціць час, неабходнае для праходжання плацяжоў паміж суб'ектамі розных краін.

Эканамічнае ўплыў новай валюты

Створаная ў ЕС зона еўра надала якія ўваходзяць у яе краінам значны вага на сусветным рынку. І ўсё гэта дзякуючы таму, што сукупная доля тавараў, якія вырабляюцца ў дзяржавах Еўрапейскага саюза, роўная адной траціны ўсяго сусветнага аб'ёму. А для кампаній, якія супрацоўнічаюць з ЕЗ, з'яўленне еўра дало магчымасць працы ў адзінай валютнай зоне, што скараціла іх выдаткі на здзяйсненне аплатных аперацый пры гандлі паслугамі і таварамі.

Новая валюта дазволіла сфармаваць адзіны, больш буйны рынак капіталу. Менавіта таму еўра ў меншай ступені падвяргаецца негатыўнаму ўплыву ваганняў курсу даляра, чым любая нацыянальная валюта. Усё гэта стала перадумовай для пераарыентацыі міжнароднага патокукапіталу.

Праблемы сённяшняга дня

У еўразоне існуе сем эканомік, якія выпрабоўваюць значныя цяжкасці. Іх можна назіраць у такіх краінах, як Ірландыя і Грэцыя, Іспанія і Партугалія, Славенія, Кіпр і Італія. Усе вышэйпералічаныя дзяржавы маюць мноства прыватных і дзяржаўных даўгоў.

З чым яшчэ ў цяперашні час сутыкаецца зона еўра? Праблемы гэтай эканамічнай тэрыторыі звязаны і з незбалансаванасцю грашовых патокаў, стратай і недахопам канкурэнтаздольнасці і рэцэсіі. Усё гэта знаходзіць свой выраз у рост дэфіцыце гандлёвых балансаў.

Самай галоўнай праблемай еўразоны становіцца рэцэсія. Гэты працэс паступова пранікае і ў самыя эканамічна развітыя краіны Еўропы. Напрыклад, на мяжы рэцэсіі знаходзіцца Францыя. Рэзкае запаволенне эканамічнага росту адчувае ў сапраўдны момант і Германія.

Фан-зоны

Нягледзячы на эканамічныя цяжкасці, паміж еўрапейскімі краінамі не сціхае спартыўнае ўзаемадзеянне. У дзяржавах, размешчаных на еўрапейскім кантыненце, праводзяцца шматлікія матчы па футболе і хакеі. Для зручнасці заўзятараў ствараецца так званая фан-зона. Еўра-2016, напрыклад, на такіх пляцоўках маглі паглядзець сотні аматараў футбола.

Пры гэтым для тых, хто знаходзіўся ў фан-зоне, працавалі разнастайныя майстар-класы, праходзілі сустрэчы з рознымі знакамітасцямі, было праведзена навучанне «футбольнага» мовы і г. д.