Варвара Лопухина: біяграфія. Варвара Лопухина ў жыцці і творчасці Міхаіла Лермантава

Найглыбокая сардэчная прыхільнасць вялікага рускага паэта Міхаіла Юр'евіча Лермантава - Варвара Лопухина, малодшая сястра яго сябра Аляксея. Вясной, перад Вялікаднем 1832 года, кампанія свецкіх паненак і маладых людзей паехала да Всенощному бдению ў Сіманаў манастыр.

Закаханасць

Шасцёркі коней нетаропка прасоўваліся па маскоўскіх вуліцах - з Кухарскай на Молчановку, потым на іншую Молчановку, і далей - туды, дзе цяпер знаходзіцца станцыя метро "Аўтазаводская". Моладзь атрымлівала асалоду ад вясновым вечарам і вясёлым таварыствам, таму нікуды не спяшалася. Выпадкова ці юная Варвара Лопухина апынулася ў лінейцы побач з не менш юным паэтам, закаханым у яе аднагодкам? На гэтае пытанне ўжо наўрад ці можна адказаць пэўна. Затое дакладна вядома адно: Варвара Лопухина знаходзілася ў ролі музы ледзь не да самай смерці паэта.

Яна толькі адну зіму круцілася ў святле, вывезенная з вёскі на "кірмаш нявест", была прастадушнай, натуральнай, не страціла сельскай чырвані і не ўмела пакуль разлічваць кожны свой жэст, позу і слова, як бывалыя маскоўскія паненкі.

Варвара Лопухина мела палкую натуру, захопленую і паэтычную: у месцах, далёкіх ад сталіц самотнасць і чытанне раманаў вельмі ўплываюць на развіццё дзявочай летуценнасці, не прымяншаючы прыроднай жвавасці, весялосці і таварыскасці.

Вачыма сучаснікаў і паэта

Знешнасцю Варвара Аляксандраўна Лопухина адрознівалася неардынарнай: гэта была бландзінка, што, вядома ж, не рэдкасць, але з рухомымі і абсалютна чорнымі вачыма, бровамі і вейкамі. Гэта надавала ёй асаблівую хараство - усё перамены настрою адбіваліся на яе твары імгненна і ясна. Партрэт Варвары Лапухіна немагчыма было скласці раз і назаўжды, настолькі па-рознаму яе бачылі людзі ў зменлівых абставінах.

Больш:

Нервовы імпульс, яго пераўтварэнне і механізм перадачы

Нервовая сістэма чалавека выступае своеасаблівым каардынатарам у нашым арганізме. Яна перадае каманды ад мозгу мускулатуры, органаў, тканін і апрацоўвае сігналы, якія ідуць ад іх. У якасці своеасаблівага носьбіта дадзеных выкарыстоўваецца нервовы імп...

Куды паступаць пасля 11 класа? Якую выбраць прафесію?

Пры выбары сваёй будучай прафесіі не варта абапірацца на чые-то рэкамендацыі і парады, тым больш не трэба падпарадкоўвацца сваім бацькам, якія даволі часта вырашаюць без вас самастойна, куды паступіць пасля 11 класа. Варта задумацца, наколькі паспяхо...

Крывяносная сістэма жывёл, як вынік эвалюцыйнага развіцця свету

Крывяносная сістэма жывёл прайшла доўгі шлях фарміравання ў ходзе эвалюцыйнага развіцця свету. Яна ўтварылася на месцы рудыментарных частак першаснай паражніны цела, якая ў вышэйшых жывёл была выцесненая целломом, або другаснай паражніной цела. У пра...

Часам неукрощенная міміка рабіла яе амаль дурнушкой, а часам - амаль прыгажуняй. Гэта заўважыў нават закаханы Міхаіл Лермантаў, і Варвара Лопухина паўстала перад чытачом у вобразе Веры з рамана "Герой нашага часу" - такі ж суцэльнай, глыбокай, абаяльнай і просты, з ласкавай і светлай усмешкай, і нават з такой жа радзімай плямкай на твары. Сучаснікі называюць гэтую дзяўчыну "ў поўным сэнсе цудоўнай", маладзенькай, мілай і разумнай. Многія згадваюць, што блізкія сябры і сяброўкі жартавалі над гэтай радзімай плямкай, і Варвара Аляксандраўна Лопухина смяялася разам з імі.

Каханне - абарона

І мітусня, і гордыя думы пакідалі паэта, калі абаронай яго душы з'явілася гэтая любоў. Хоць з самага пачатку было зразумела, што Варвара Лопухина і Лермантаў - не пара, паколькі яны аднагодкі. У яе шаснаццаць гадоў можна было быць паўнапраўным членам грамадства, нават выйсці замуж (менавіта з гэтай мэтай яна і з'явілася ў сталіцы), а вось паэт...

Ён у яго тыя ж шаснаццаць быў яшчэ дзіцем у вачах усіх. Юнацкі максімалізм прымушаў яго перабольшваць свае фізічныя недахопы: малы рост, гарбаватасць, некрасивость. Юнацкая аповесць "Вадзім" так і не была скончана, але менавіта ў Вадзіма ён бачыў сябе, а ў прыгажуні Вользе - яе, Варвару.

Растанне

Пачуццю любові паэта было далёка да ўзаемнай, калі абставіны вымусілі яго ў тым жа 1832 годзе пакінуць Маскву, каб паступіць у школу юнкераў у Пецярбургу. А там і свецкія захапленні, і сама служба была новай, якая патрабуе асаблівага апускання, і на якое-то час любімая Варвара Лопухина ў жыцці Лермантава была заслонена надзённымі праблемамі. Аднак цікавіцца ёю ён не перастаў, аб чым сведчаць лісты і самога паэта, і яго сучаснікаў. Але перапісвацца з ёю наўпрост паэт не мог - гэта ніяк не вязалася са строгасцю свецкіх правілаў.

Праз тры гады Варвара Лопухина, біяграфія якой ушчыльную звязана з жыццём і творчасцю вялікага рускага паэта, пад ціскам бацькоў выйшла замуж за памешчыка Тамбоўскай губерні Мікалая Фёдаравіча Бахметева, якога Лермантаў імгненна зьненавідзеў, і гэта пачуццё не згладзілася ніколі. Зрэшты, гэта было абсалютна узаемным, інакш муж не прымусіў бы Варвару знішчыць усе лісты паэта, і наогул усё тое, што было ім было падорана і прысвечана ёй. Бахметев быў значна старэй Варвары Аляксандраўны і Міхаіла Юр'евіча, які новую прозвішча каханай жанчыны так ніколі і не прызнаў, і гэта было асабліва абразліва. Ва ўсіх посвящениях Варвары Лермантаў абазначаў ініцыяламі яе дзявоцкае прозвішча.

Апошняя сустрэча

У апошні раз яны пабачыліся ў 1838 годзе - мімалётна, калі Варвара Лопухина і Лермантаў, здавалася б, павінны былі назаўсёды забыцца адзін пра аднаго. Варвара Аляксандраўна разам з мужам з'язджала за мяжу і па дарозе заехаў у Пецярбург. Паэт у той час служыў у Царскім Сяле. "Яны любілі адзін аднаго так доўга і пяшчотна..." - гэта верш, нібы люстэрка пачуццяў, якія выпрабавалі Лермантаў і Варвара Лопухина. Гісторыя кахання з апошняй сустрэчай скончыцца ніяк не магла.

За кароткія імгненні ўсё іх знаёмства, напэўна, пранеслася перад вачыма, ад далікатнага ўзросту, калі прыхільнасці здаюцца вечнымі, моцнымі і необоримыми, калі яшчэ не было разумення ні любові, ні самога жыцця, і да цяперашняга моманту. Нягледзячы на рэдкія і кароткія сустрэчы, у іх адносінахпаспела пабываць усе: і сяброўскія прыхільнасці, і вар'ятка закаханасць, і гарачыя страсці, і забівае рэўнасць, нават непрыязнасць. Усё гэта саспела, прарасло ў сапраўднае каханне, але так і не здолелі яны адзін аднаму ў гэтым прызнацца.

Душа спевака

"Мы выпадкова зведзеныя лёсам..." - вершы Лермантава, прысвечаныя Варвары Лапухіна, можна адкрыць гэтымі прасветленымі юнацкімі радкамі 1832 года. Вобраз каханай тут ідэальны, яна - адзіная ўцеха для душы паэта, аднак надзеі несбыточны, шчасця тут не знайсці, паколькі агульнага шляху няма. І паміж радкоў чытаецца прарочае: паэт ведае, што лёс яшчэ рыхтаваў яму.

У гэтым жа годзе напісана верш "Пакінь марныя клопаты". Тут настрой Лермантава аптымістычны, лірычнага герою здаецца, што пачуццё адказ, ён нават упэўнены ў гэтым. Гарачае сэрца паэта б'ецца ў кожнай радку, ён бічуе сваю разуверившуюся і нічым не дорожащую душу і не бачыць гармоніі нават ва ўзаемнасці. У 1841 годзе напісана адно з самых вядомых вершаў, прысвечанае не Варвары Лапухіна. Гэта "Не, не цябе так горача я люблю..." - поўнае ўспамінаў аб мінулым і самай моцнай любові.

Жыццё кароткая, але ёмістая

Варвара Лопухина ў творчасці Лермантава прысутнічала заўсёды, часам нябачна, нібы раствараючыся ў стракатасці яго жыцця, але ніколі не пакідаючы яе. Яна была спакойная па характары, мяккая і спагадная, то ёсць абсалютная супрацьлегласць порывистости і пылкости паэта. Спачатку Лермантаў быў упэўнены, што шанцаў у яго няма, але паступова сэрца падказала яму, што Варенька ставіцца да яго зусім не так абыякава, як яму здаецца: ад погляду ўспыхвае румянец, чарната вачэй становіцца бяздоннай пры выпадковай сустрэчы позіркаў.

Тым часам за ёю сур'ёзна заляцаліся жаніхі, а яе равеснік - шаснаццацігадовы Мішэль, гэты свавольнік-хлапчук, якому толькі з дзятвой взапуски бегаць, злуецца і мучыць і сябе, і ўсіх навакольных беспадстаўнай рэўнасцю, як дарослы. Варенька спакойна прымала заляцанні старонніх, таму што працягвала адчуваць да паэту далікатныя пачуцці. Лермантаў жа, нават здагадваючыся аб праўдзівым становішчы спраў, пакутаваў. У пастаянных сумневах адчуваў душэўныя ўзлёты і падзенні, кароткія хвіліны шчасця і доўгія дні і ночы рэўнасці. Што ж адчувала Варвара Лопухина, гледзячы на ўсё гэта?

Пакуты

Варвара не была ўпэўненая ні ў чым, асабліва ў пачуццях Лермантава. Ён не проста ставіў яе ў тупік сваім паводзінамі, часам ёй здавалася, што ён проста здзекуецца. Так нечакана накрывае ледзяной халоднасцю і тут жа мілы, прыязны па-сяброўску, а потым папрокі ў адсутнасці з яе боку ўзаемнасці і сапраўднай страсці. Халоднасць яго прызначалася ёй у пакаранне за нейкія міфічныя здрады. Ёй было цяжка ад такой пастаяннай пераменнасць, няпэўнасьці адносін. Яна не сумнявалася ў сабе - у ім. І, у прынцыпе, справядліва. Аднак і ад сумневаў гэтых каханне мацнела, а не знікала.

Лермантаў першапачаткова кідаўся ад аднаго пачуцці да іншага, ад адной дамы да іншай, але час даказвала: любоў да Варвары Лапухіна перажыла ўсё і ўсіх. Ён прысвячаў вершы і Сушковой, якая адказала на яго пачуцці так позна, калі яны сталі ўжо няшчырымі, і Наталлі Івановай (Н. Ф. І., ініцыялы якой доўга заставаліся загадкай), - паэт быў влюбчив і сталасцю не адрозніваўся.

Каханне

Адзінае пачуццё, якое суправаджала яго ўсё жыццё, гэта любоў да Вареньке Лапухіна. Але разумення паміж імі так і не склалася. Скромница не магла даваць волю пачуццям, калі паэт пазіцыянаваў яе як сяброўку ці як сястру, а потым раптам як каханую. Яна не угадывала яго настрояў, гублялася. А ён іграў - і ёю, і яе пачуццямі. І сам-то па-сапраўднаму зразумеў свае пачуцці толькі ў той чорны момант, калі атрымаў вестку аб яе замужжы.

Жыццё Лермантава была стремительна і кароткае. Там пасялілася шмат захапленняў - і мімалётных, і моцных. Асновай яго паводзін былі паказная халоднасць і чыста свецкія заляцанні. Характар яго быў падобны да вулкану - ціхі і маўклівы, ён раптам вывяргаўся вогненнай запалам. І толькі любоў да Варвары Лапухіна не змаўкала ў яго сэрца ніколі. А што было рабіць ёй? Яна не была ўпэўненая, што халоднасць паэта паказная, таму што Лермантаў ні разу ні аднаго слова аб сваёй любові ёй не сказаў, усе яго пачуцці, ды і яе таксама, толькі разумеліся...

Бахметев

Мікалаю Бахметеву споўнілася трыццаць сем, калі ён надумаў ажаніцца (Лермантаў у дваццаць сем ужо загінуў - для параўнання). Яму спадабаліся некаторыя паненкі, і ён ўзважваў усе за і супраць, не спяшаючыся зрабіць выбар. І тут на бяду Варенька Лопухина выпадкова зачапіла махры бальнага палантина за гузік яго сюртука. Ён вырашыў, што гэта знак звыш, і, як чалавек заможны і благонравный, пасватаўся. Яму не адмовілі. Вареньке было ўсяго дваццаць. Дакладней, па тых часах, ужо дваццаць - пара, пара...

У замужжы яна не была шчаслівая. Муж апынуўся не менш раўнівы, чым Лермантаў, і пра паэта нават забараніў казаць. Некалькі сустрэч на балях і святах пры мужа ўсё-ткі адбыліся, прычым ад Лермантава даставалася ўсім. Горкімі былі гэтыя спатканні для Варвары: востры на мову паэт адкрыта здзекаваўся не толькі над яе мужам, ёй таксама дасталася кепікаў. У многіх творах паэт апісаў гэтую гісторыю - усё яго гераіні, вонкава і ўнутрана падобныя наВарвару, глыбока няшчасныя, а мужыкі іх - поўныя нікчэмнасці. Бахметева Лермантаў ненавідзеў і не лічыў годным шчасця як чалавека недалёкага і пасрэднага.

Варвара Лопухина

Фота ў той час яшчэ не рабілі, але паэт так маляўніча апісаў сваю каханую, што нават радзімку над брывом чытач бачыць быццам на свае вочы. Варвара Аляксандраўна ледзь перажыла смерць Лермантава і, трэба сказаць, ненадоўга. Атрымаўшы гэта трагічная вестка, яна захварэла, і некалькі тыдняў адмаўлялася і ад лекаў, і ад лекараў. Варвара не хацела нікога бачыць і нічога не жадала, толькі памерці. Згасанне яе доўжылася дзесяць няпростых гадоў.

З дзяцінства здаровы арганізм паміраць не хацеў, але яна прымусіла яго. Не адважваючыся выказаць свае пачуцці, яна проста не пажадала лячыцца. Нервы яе станавіліся засмучанымі пры адным толькі прысутнасці мужа, які нават да памяці Лермантава раўнаваў. А яе паступова забівала смутак аб няздзейсненыя. У 1851 годзе Варвара Лопухина засталася толькі ў вершах, але назаўжды.