Ономастика ‒ гэта навука, якая вывучае ўласныя імёны

Ономастика ‒ гэта слова, якое мае грэцкае паходжанне. У перакладзе з дадзенага мовы яно азначае "імя". Няцяжка здагадацца, што ономастика як навука вывучае імёны ўласныя людзей. Аднак не толькі іх. Яе цікавяць таксама назвы народаў, жывёл, геаграфічных аб'ектаў. Акрамя таго, у асобную навуку вылучаецца частка анамастыкі, якая вывучае назвы гор, рэк, населеных пунктаў і іншага. Яна называецца топонимикой.

Ономастика у розных сэнсах

Імёны ўласныя сёння вывучаюць прадстаўнікі розных навук (географы, гісторыкі, этнографы, лінгвісты, літаратуразнаўцы, псіхолагі). Аднак у першую чаргу яны даследуюцца менавіта лінгвістамі. Ономастика ‒ гэта раздзел лінгвістыкі. Яна вывучае гісторыю ўзнікнення і пераўтварэнні імёнаў у выніку ўжывання іх на працягу доўгага часу ў мове-крыніцы або жа дзякуючы запазычання іх у іншых моў. Аднак ономастика ‒ гэта паняцце, якое можа разглядацца не толькі як навука. У больш вузкім сэнсе гэта проста розных тыпаў ўласныя імёны. Інакш яны называюцца анамастычным лексікай.

Асаблівасці вывучэння ўласных імёнаў

Значную частка чалавечага жыцця ахоплівае такое паняцце як імёны ўласныя. Прыклады іх шматлікія. Яны даюцца ўсім, што ствараюць людзі, а таксама геаграфічным аб'ектах, у тым ліку размешчаныя за межамі нашай планеты. Паходжанне назваў можна разглядаць комплексна ‒ з пункту гледжання логікі і этымалогіі.

Вывучаючы імёны ўласныя, можна заўважыць спецыфічныя асаблівасці іх перадачы і захавання. Дзякуючы гэтаму іх даследаванне ўяўляе навуковы інтарэс. Паходжанне тых ці іншых назваў можа быць забыта, і самі яны могуць не мець ніякай сувязі з іншымі словамі дадзенага мовы. Тым не менш, імя ўласнае нават у гэтым выпадку захоўвае сацыяльнае значэнне, то есць яно з'яўляецца зразумелым указаннем на той ці іншы прадмет.

Больш:

Нервовы імпульс, яго пераўтварэнне і механізм перадачы

Нервовая сістэма чалавека выступае своеасаблівым каардынатарам у нашым арганізме. Яна перадае каманды ад мозгу мускулатуры, органаў, тканін і апрацоўвае сігналы, якія ідуць ад іх. У якасці своеасаблівага носьбіта дадзеных выкарыстоўваецца нервовы імп...

Куды паступаць пасля 11 класа? Якую выбраць прафесію?

Пры выбары сваёй будучай прафесіі не варта абапірацца на чые-то рэкамендацыі і парады, тым больш не трэба падпарадкоўвацца сваім бацькам, якія даволі часта вырашаюць без вас самастойна, куды паступіць пасля 11 класа. Варта задумацца, наколькі паспяхо...

Крывяносная сістэма жывёл, як вынік эвалюцыйнага развіцця свету

Крывяносная сістэма жывёл прайшла доўгі шлях фарміравання ў ходзе эвалюцыйнага развіцця свету. Яна ўтварылася на месцы рудыментарных частак першаснай паражніны цела, якая ў вышэйшых жывёл была выцесненая целломом, або другаснай паражніной цела. У пра...

Нярэдка імёны ўласныя вельмі ўстойлівыя. На іх часта не ўплываюць падзеі, якія адбываюцца ў мове рэвалюцыйныя змены, і нават знікненне мовы і замена яго іншым не прыводзіць да спынення іх ужывання. Да прыкладу, сёння ў рускай мове ўсё яшчэ існуюць назвы, такія як Дон або Волга, якія не маюць у ім значэння. Аднак ажыццявіўшы этымалагічны аналіз, можна ўбачыць, што яны маюць скіфскае паходжанне. Такія даследаванні даюць магчымасць аднавіць характар мовы, які пераважаў у час стварэння таго ці іншага назвы, высветліць многія аспекты, звязаныя з ім.

Ономастика і гісторыя

Ономастика ‒ гэта навука, якая аказвае вялікую паслугу гісторыі. Бо яна збірае важнейшы матэрыял для яе, дзякуючы якім можна прасачыць, па якіх шляхах адбывалася міграцыя народаў. Акрамя таго, ономастика ‒ гэта навука, якая вывучае ўклад, зроблены народамі, як існуючымі сёння, так і зніклымі, у пабудова сусветнай ці нацыянальнай культуры. У якасці прыкладу адзначым, што, ажыццявіўшы аналіз паходжання некаторых назваў рускіх гарадоў (да прыкладу, Вышняга Валачка), можна зрабіць выснову пра існаванне ў мінулым транспартных шляхоў.

Акрамя таго, даследаванні назваў геаграфічных аб'ектаў, якія знаходзяцца на Усходне-Еўрапейскай раўніне, дазваляюць прасачыць уплыў, які аказала на рускую мову скіфская культура. Усім гэтым займаецца гістарычная ономастика. Такім чынам, даследаванні яе накіраваны ў большай меры на выяўленне месцаў рассялення розных народаў і шляхоў іх міграцыі ў мінулым.

Гістарычная ономастика займаецца таксама вызначэннем кантактаў паміж культурамі, існавалымі ў тыя ці іншыя часы, і вывучэннем старажытных моў. Часта бывае так, што толькі па даследаваннях у рамках дадзенай навукі можна судзіць аб зніклых народах і мовах. Аднак ономастика ‒ гэта навука, якая вывучае не толькі ўсе гэтыя пытанні. Яе раздзелы шматлікія, і зараз мы распавядзем вам аб некаторых іншых.

Паэтычная ономастика

У літаратурных творах сёння назапашаны багаты матэрыял для даследавання імёнаў уласных, якія адлюстроўваюць розныя творчыя метады і стылі. Дастаткова згадаць набор "гаваркіх" назваў і імёнаў, такіх як Чычыкаў, Собакевич, Скотинин. Усе яны закліканы адлюстраваць жанр, які выкарыстоўваецца ў творы, характарызуючы пэўным чынам таго ці іншага героя. Больш за тое, можна казаць пра існаванне цэлай методыкі, па якой утвараюцца імёны ўласныя з рознай сацыяльнай афарбоўкай і ў розных стылях. Аднак трэба адзначыць, што ў цяперашні час матэрыял, які мог бы стаць асновай для даследаванняў у галіне паэтычнай анамастыкі, не распрацаваны і не сабраны. Гэта тычыцца нават шматлікіх выказванняў пісьменнікаў і паэтаў аб імёнах уласных, якія характарызуюць метады іх працы ў дадзенай вобласці. У гэтым дачыненні многае наперадзе ў такой навукі, як ономастика. Імёнаў літаратурных персанажаў вельмі шмат, таму займацца пошукамі ў гэтай галіне можна вельмі доўга. Усё залежыць толькі ад энтузіязму даследчыкаў.

Тапаніміка

Навука ономастика мае мноства напрамкаў. Адно з іх ‒ тапаніміка. У рамках дадзенага напрамкі вывучаюцца назвы геаграфічных аб'ектаў (Чырвонае мора, Расія, Неўскі праспект, Кіеў, Кулікова поле, возера Байкал, ракаИсеть).

Антропонимика

Антропонимика займаецца даследаваннем непасрэдна уласных імёнаў людзей (Іван Каліта, Барыс Мікалаевіч Ельцын). У гэтым кірунку размяжоўваюцца кананічныя і народныя асабістыя імёны, а таксама формы аднаго імя: дыялектныя і літаратурныя, неафіцыйныя і афіцыйныя. У канкрэтную эпоху кожны этнас валодае сваім антропонимиконом. Гэта паняцце азначае рэестр асабістых імёнаў.

Космонимика і зоонимика

Яшчэ адно цікавае напрамак ‒ космонимика. У яго рамках аналізуюцца назвы розных касмічных аб'ектаў, а таксама асобных нябесных свяцілаў (Меркурый, Месяц, Сонца, зорка Сірыўс, карлікавая планета Цэрэра, камета Галлея).

Зоонимика, як вы, напэўна, здагадаліся, займаецца мянушкамі і ўласнымі імёнамі жывёл (Бекингем, Арнольд, Беся, Брытні, Мурка, Шарык).

Хрематонимика

Хрематонимику таксама цікавіць імя ўласнае. Прыклады таго, што ставіцца да вобласці яе вывучэння, шматлікія. Хрематонимику цікавяць тыя імёны, якія належаць прадметах матэрыяльнай культуры (гармата "Гамаюн", меч Дюрандаль, алмаз "Арлоў"). Мы ведаем, што ўласныя імёны часта выкарыстоўваюцца для абазначэння спартыўных таварыстваў, стадыёнаў, асобных партый ("Несмяротная партыя", "Вечназялёная партыя"), святаў (Дзень геолага, Першае мая), воінскіх частак, а таксама асобных бітваў (Кулікоўская бітва, Барадзінская бітва). Прадпрыемствы пазначаюць свае паслугі або тавары з дапамогай таварных знакаў, якія таксама з'яўляюцца ўласнымі імёнамі. Акрамя таго, хрематонимику цікавяць назвы кніг, твораў мастацтва, асобных вершаў.

Гэты раздзел анамастыкі мае не толькі акадэмічны інтарэс. У краінах Захаду, напрыклад, часта ўзнікаюць судовыя працэсы, якія звязаны з выкарыстаннем назвы таварнага знака, падобнага на імя іншага, які належыць фірме, якая выпускае канкуруючы тавар. Рашэнне аб тым, ці можна лічыць такія назвы падобнымі, можа быць прынята толькі з выкарыстаннем навуковага аналізу.

Карабонимика

Карабонимика займаецца вывучэннем уласных імёнаў катэраў, судоў і караблёў ("Варагаў", "Аўрора", "Памяць Меркурыя", "Барадзіно"). Заўважым, што гэты тэрмін прапанаваў расійскі вучоны Алексушин замест тэрмінаў "каронимика" і "наутонимика", употреблявшихся раней.

Эргонимика

Эргонимика займаецца даследаваннем найменняў розных дзелавых аб'яднанняў людзей. Да прыкладу, фирмонимы ‒ гэта назвы фірмаў, а эмпоронимы ‒ словы, якія абазначаюць назвы крам. Эргонимику цікавяць назвы кафэ, бараў, прафсаюзаў, більярдных клубаў, цырульняў і інш.

Прагмонимика

Прагмонимика ‒ гэта кірунак, у рамках якога даследуюцца назвы відаў тавараў. Парфюнонимы, да прыкладу, гэта назвы водараў, парфумернай прадукцыі (Lauren, Chanel), чоконимы абазначаюць назвы шакаладнай прадукцыі ("Мяцеліца", "Кара-Кум").

Теонимика

Теонимика займаецца вывучэннем імёнаў багоў, духаў, дэманаў, персанажаў легенд і міфаў. Яна паказвае, як у імёны ўласныя ператвараліся намінальнымі ‒ назвы агню, ветру, грому, навальніцы і іншых з'яў прыроды.

Пытанні анамастыкі вельмі цікавыя, ці не праўда? Варта заўважыць, што раздзелы гэтай навукі непасрэдным чынам звязаны з практыкай. Таму ономастику нельга разглядаць толькі як занятак навукоўцаў-"дзівакоў". Імя ўласнае (прыклады некаторых мы прывялі) вывучае навука, якая цесным чынам звязана з нашым жыццём.