Асаблівасці праблематыкі твораў Лермантава. Вядомыя творы М. Ю. Лермантава

Міхаіл Юр'евіч Лермантаў – паэт унікальны. Цяжка знайсці чалавека, каму не знаёмыя творы Лермантава. Спіс іх досыць значны: ад паэтычных радкоў «Смерці паэта» і «Барадзіно» (вывучаюцца ў школе) да значнай падзеі для рускай літаратуры XIX стагоддзя – рамана «Герой нашага часу».

Калі меркаваць па творчасці, нават не верыцца, што лёс адпусціла яму толькі 27 гадоў жыцця. Аднак яго талент і канцэнтрацыя на творчасці дазволілі гэтаму чалавеку, прожившему нядоўгае, але яркае жыццё, стаць прызнаным класікам. Вядомыя творы Лермантава, нібы люстэрка, адлюстроўваюць яго жыццё, яго містычна акрэсленую разуменне свайго месца ў свеце і свайго лёсу.

Чаго можна чакаць ад чалавека, які ў 1830 годзе прадракае звяржэнне імператара ў «чорны год»? Хто ведае, чаму ў момант яго смерці (на дуэлі ў гарах) раптам вылілася жудасная бура?

Пушкін і Лермантаў...

Менавіта ён у 1837 г., пасля смерці Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна, «першага паэта на расійскім Парнасе», даў падставу адчуць і зразумець усім сучаснікам, што гэта месца не стала вакантным. Ненадоўга, праўда, ён займаў яго да фатальны дуэлі 1841 года. Асаблівасці праблематыкі твораў Лермантава былі заўважаныя яго сучаснікамі. Калі Аляксандра Сяргеевіча Вісарыён Бялінскі назваў «паэтам ўнутранага пачуцці душы», думкі якога спачатку нараджаліся ў душы, а затым выплюхваліся ў соцыум, то Міхаіла Юр'евіча – паэтам, больш сацыяльна накіраваным, часта берущимся за пяро пад уплывам значных з'яў у Расеі.

Больш:

Вільям Шэкспір. "Гамлет". Кароткае змест.

Вяршыняй творчасці Шэкспіра, безумоўна, з'яўляецца «Гамлет». Кароткае змест наўрад ці зможа перадаць усю драматургію і філасофскую значнасць твора, але некаторы ўяўленне ўсё ж дасць.такім чынам, Эльсіноры, Дацкае каралеўства. Ноччу, у пас...

Русалачка: містыка па-руску

Хочаце паглядзець фільм, які мяжуе паміж рэальнасцю і містыкай, паміж казкай і расповедам, абсурдам і канкрэтнымі паняццямі? Тады сардэчна запрашаем у свет загадкавага істоты, якое выпадкова забрело ў свет людзей. Гэта кіно цікавае і шчырае з прысмак...

Біяграфія Юрыя Нікалаева. Асабістая жыццё легендарнага расійскага тэлевядучага

Мільёны савецкіх, а пазней і расейскіх тэлегледачоў добра ведаюць інтэлігентнага, разумнага, вытанчанага тэлевядучага Юрыя Нікалаева. Больш маладое пакаленне не ведае гісторыю яго з'яўлення на тэлеэкранах, таму сёння мы паспрабуем распавесці вам пра ...

Чым адрозніваюцца асобы Пушкіна і Лермантава?

Калі светапогляд маладога Пушкіна фармавалася ў дастаткова гарманічным, сацыяльна стабільным грамадстве ў час праўлення імператара Аляксандра I, даваў падставу думаць аб манархавай дабрачыннасці, а да сацыяльна-значных ідэй паэт прыйшоў толькі ў трыццацігадовым узросце, то інакш ішла справа з светапоглядам Міхаіла Юр'евіча. Нам даюць магчымасць разважаць так асаблівасці праблематыкі твораў Лермантава. Бо яго асобу склалася падчас дэспатычнага праўлення Мікалая I. Замест таго каб ўсвядоміць аб'ектыўныя прычыны, выведшие на Сенацкім плошча дзекабрыстаў (маецца на ўвазе разбэшчвальны ўплыў на расейскае грамадства прыгоннага права і, адпаведна, сацыяльна-эканамічнае адставанне краіны), імператар-жандар стварыў беспрэцэдэнтны механізм рэпрэсій. Менавіта аб парушанай гармоніі ў расійскім грамадстве пісаў Лермантаў.

Свядомы, выразна выражаны пратэст супраць рэакцыйнай палітыкі, непрыманне прыніжэньня уладай людзей – такія асаблівасці праблематыкі твораў Лермантава.

Першы перыяд творчасці Лермантава

Творчасць Міхаіла Юр'евіча можна ўмоўна падпадзяліць на тры этапы.

Першы перыяд (з 1828 па 1832 год) характарызуецца відавочным перайманнем Джорджу Гордану Байрону. Менавіта з гэтым вялікім брытанцам Лермантаў адчуваў асабістае духоўнае адзінства.

Байран тварыў у перыяд пасля французскай рэвалюцыі, падчас радыкальных перамен, узлёту і крушэння дзяржавы імператара Напалеона. Рускі паэт – у перыяд жорсткай рэакцыі пасля падаўлення паўстання дзекабрыстаў: лепшыя сыны Айчыны былі пакараныя, сасланыя, пасаджаныя ў турмы.

Падабенства твораў Лермантава і Байрана

Абодвух паэтаў аб'ядноўваў бунтарскі дух, мяцежная душа. Пагадзіцеся, зусім не тэма шчасця ў творах Лермантава, не захопленая юная рамантыка ў пачатковы перыяд творчасці з'яўляецца дамінантнай. Не выпадкова вышэйзгаданыя паэты параўноўваюць сябе з парусниками, якія сыходзяць у штармавое мора (Лермантаў - «Бялее ветразь самотны…», Байран - «Стансы жанчыне пры ад'ездзе з Англіі»).

Вершы Байрана (гэтак жа, як і творы Лермантава), згодна характарыстыцы, дадзенай ім Бялінскім, з'яўляюцца крыкам воіна аб дапамозе, але крыкам не умольным, а снисходящим. У іх адчувальная і глыбіня пачуццяў, і пакуты паэта-грамадзяніна, і нястрымнае імкненне да свабоды. Перайманне лорду Байрону, спеваку свабоды, дапамагло Міхаілу Юр'евічу навучыцца пісаць ярка, натуральна, чароўна, горача. Між тым у яго творах прасочваецца байроновская глыбіня. Аналіз твораў Лермантава, дзе выяўляецца сталасць думкі, дае магчымасць прасачыць іх сугучнасць з радкамі вялікага брытанца. Як і Байран, ён з сумам сардэчнай ацэньвае сваё пакаленне, задавленное рэакцыяй, не мае будучыні (Лермантаў - «Дума», Байран - «Паломніцтва Чайльд-Гаральда»).

Міхаіл Юр'евіч, вядома ж, чэрпае для сябе тэмы і вобразы, глыбока і знаёмячыся з творчасцю іншых вялікіх паэтаў, напрыклад, Пушкіна і Гётэ. Аднак менавіта з спадчынай вялікага брытанца ён не проста знаёміцца, але і перакладае («Габрэйская мелодыя», «Памірае, гладыятар»). Больш таго, вядомыя творы Лермантава таго перыяду ўключаюць у сябе шматлікія пераймання («Бачанне», «Перайманне Байрону», «Ноч»).

У канцы гэтага перыяду паэт сыдзе са сьцежкі пераймання ангельскай класіку і пойдзе далей сваёй уласнай паэтычнай дарагі. Аб гэтай вяху ў сваёй творчасці ён напісаў гранічна выразна: «Не, я не Байран, я – іншы…»

Далейшае фарміраванне паэтычнага дару

Другі перыяд творчасці паэта азначаецца пераездам яго ў Санкт-Пецярбург і паступленнем у школу кавалерыйскіх юнкераў і прапаршчыкаў. Напярэдадні вучобы ён піша вышэйзгаданае верш «Ветразь», пасля гэтага ў яго творчасці назіраецца відавочнае зацішша. І гэта дае права літаратурным крытыкам сцвярджаць, што вядомыя творы Лермантава ў перыяд яго вучобы не ствараюцца. Малады чалавек цалкам аддаецца юнкерскай разгулу.

Выключэнне складае, мабыць, верш «Я, маці божая, цяпер з малітваю». Замест таго, каб выдавацца, гусар весяліць таварышаў «прыкладной» армейскай паэзіяй. Лермантаў піша цалкам нязмушана рыфмаваныя казарменные жарты, песні застольнага толку і, падобна на тое, аб большым не падумвае. Аднак арыгінальнасць і складнасць рытму, свежасць і дакладнасць рыфмаў, пісьменнасць і метафарычнасць стылю, якія выяўляе аналіз твораў Лермантава гэтага перыяду, дазваляюць зрабіць выснову – перад намі цалкам сфармаваны паэт. І каб выявіць гэта, патрэбен сур'ёзны тэст.

«Яго талент раптам успыхнуў, як запаленая свечка…»

І такі здарылася трагічнае падзея, якая ўскалыхнула ўсё існасць Міхаіла Юр'евіча. Весткай, преобразившим яго з бесшабашнага гусара у які адчувае сэрцам грамадзяніна, вяшчальніка праўды, стала паведамленне аб смерці Пушкіна. Лермантаў быў хворы, калі яму паведамілі аб гэтай страце. Пры гэтым яго, адчувае ўвесь трагізм для Расеі гэтага моманту, да глыбіні душы абурыла, што многія прадстаўнікі вышэйшага святла апраўдвалі забойцу Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна – Жоржа Дантеса.

Перадгісторыя стварэння «Смерці паэта»

Лермантаў быў абураны і выліў «горыч сардэчную», г. зн. тое, што адчуваў, на паперу… Гэта была няпоўная версія творы. Яшчэ не было напісана 16 радкоў... Але калі Мікалай Сталыпін (сваяк па мамінай лініі), калі задумаў публічны спрэчка з паэтам, стаў дыскутаваць і даводзіць, што Дантес - чалавек годны і прыстойны, чаша цярпення Лермантава перапоўнілася, і ён выставіў сваяка за парог. А потым пайшоў у кабінет, сеў за пісьмовы стол, і… паліліся палымяныя, бичующие радкі: «А вы, пагардлівыя нашчадкі...»

Нянавісць і каханне ў творах Лермантава яшчэ ніколі не гучалі з такой сілай! Гэта было тое твор, якому дадзена было ўскалыхнуць Расею… Сведчаннем яго славы стаў арышт, а затым і суд.

Першая спасылка на Каўказ

Улада, якая абапіраецца на жандарскі апарат («мундзіры блакітныя»), даўно злили творы Лермантава. Спіс нядобранадзейных грамадзян відавочна утрымліваў яго прозвішча. Цяпер практычна даказана, што не без таемных жандарскіх падкопаў адбылася яго фатальная дуэль з Мартынавым.

Аднак мы ў сваіх развагах забеглі наперад… Вернемся да 1937 годзе, да рэакцыі ўладаў на верш «Смерць паэта». Мікалай I люта зьненавідзеў Лермантава і асабіста сачыў за строгасцю яго пакарання.

Міхаіла Юр'евіча перавялі служыць на Каўказ. Гэта была першая спасылка паэта, якая, праўда, дзякуючы намаганням бабулі і яе сувязях у святле была істотна змякчана і доўжылася ўсяго некалькі месяцаў.

«Мцыри» і «Дэман»

Тут пачынаецца трэці перыяд творчасці генія. Уражанні, атрыманыя ад дзіўнай прыроды гор, знайшлі сваё адлюстраванне ў далейшых творах паэта. Дзякуючы спасылцы Лермантаў у асяроддзі перадавой рускай моладзі набыў вялікую колькасць прыхільнікаў. Калі ён вярнуўся ў Пецярбург, у тамтэйшых салонах яму была прыгатаваная роля свецкага льва. Назапашаная горыч шукала выйсце ў паэзіі. Міхаіл Юр'евіч стварае «Мцыри» і «Дэмана». Новыя героі твораў Лермантава, навеяныя ўражаннямі ад Каўказа, прыцягваюць чытача сваёй харызмай, імкненнем да свабоды і дасканаласці духу.

Аб паэме «Мцыри»…

Па сюжэце творы паланёны грузінамі чаркес Мцыри здзяйсняе дзёрзкі і безнадзейны ўцёкі і на працягу трох дзён спрабуе сысці ад праследавацеляў. А на чацвёрты яго, обессилившего, які знаходзіцца пры смерці, але упоенного пахам свабоды, дастаўляюць назад – у манастыр.

Бялінскі лічыў, што з ладу Мцыри чытач пачынае назіраць асаблівасці праблематыкі твораў Лермантава. Гэты магутны і суцэльны літаратурны вобраз юнака, які ўцёк «у страшны гадзіну», «навальніцы», калі ўсе астатнія, снедаемые страхам, знаходзіліся «пры алтары», але і пры гэтым «ніцма ляжалі на зямлі», прама утрымліваў намёк на задушлівую, смрадную, рэпрэсіўную грамадска-палітычную атмасферу Расіі пачатку XIX стагоддзя.

Аналіз твораў Лермантава, на думку літаратурнага крытыка Бялінскага, дэманструе ў частцы іх цэнтральных вобразаў асобу самога паэта.

Выразны рытм радкоў чаканнага четырехстопного ямба паэмы «Мцыри», прынцыпова рифмованного толькі мужчынскімі канчаткамі, адлюстроўвае адначасова і багацце карцін знешняга свету, і цэлы букет пачуццяў галоўнага героя: адчай, замілаванне, непахісную рашучасць, любоў, кроткую сум. У гэтай паэме асабліва прасочваецца як характэрны матыў творчасці адзінота ў творах Лермантава.

Лермантаўска «Дэман»

Дадзеная тэма адасобленасці творчай асобы знаходзіць сваё лагічнае развіццё ў вобразе Дэмана, герояаднайменнай паэмы Міхаіла Юр'евіча. Сам выбар цэнтральнага ладу твора сведчыць аб укладанні ў яго асаблівага псіхалагічнага і сацыяльнага сэнсу. Ён не проста па самой сваёй прыродзе процілеглы каштоўнасцям кіруючага пласта, але і з'яўляецца «царом познанья і свабоды». У яго Міхаіл Юр'евіч ўкладвае дыялектыку непрымання моладзі XIX стагоддзя дзяржаўнай машыны прыніжэньня асобы. Асвятляючы гэты вобраз, мы гаворым не проста пра адзіноту ў творах Лермантава.

Гэта ўжо укладзеная аўтарам у паэму філасофія, спелае ўсведамленне таго, што адмаўляць і ненавідзець усё, звязанае з адчувальным светабудовай, небяспечна, што гэта вядзе да ўнутранай спустошанасці. Трагедыя лермантаўскага «Дэмана» заключаецца ў падмене ім вечных каштоўнасцяў «любові, дабра і прыгажосці» сваімі надуманымі эгаістычнымі вобразамі. Як ён далёкі ад людзей! Унутраны свет здаецца яму шмат важней, чым «цяжкія пазбаўлення, працы і бяды натоўпу людской». Апошняе прыводзіць да душэўнага крызісу, і як следства - да гібелі яго каханай – Тамары, якая рушыла гаворкам Дэмана, «поўным спакусы». Сам жа Дэман, гэтак жа як і да сустрэчы з дзяўчынай, застаецца істотай, чужым жаль і ўдзелу.

Аналіз твораў Лермантава, напісаных пазней, нязменна паказвае пашырэнне свядомасці, ўкладвалі ў іх паэтам, што сведчыць аб эволюционировании яго асобы.

Каханне ў творах Лермантава

Тэма кахання ў творах Лермантава гучыць узнёсла і пранізліва-трагічна. Да жаль, на асобу Міхаіла Юр'евіча цяжкі адбітак наклала яго непадзеленае каханне да Вареньке Лапухіна. Там, дзе іншы, менш суцэльны малады чалавек, атрымаўшы адмову, заняўся б пошукамі іншай пасіі, Лермантаў быў прынцыповы - «або ўсё, або нічога!». І хоць Варенька засталася яго верным і чулым сябрам, дарадцам, аднак паэт, вядома ж, хацеў большага…

Калі меркаваць паводле вершаў, то лермантаўска каханне - светлая, высокая, але яна непадзеленае. Таму апісанне твораў Лермантава рознымі літаратурнымі крытыкамі прывяло іх да адзінай высновы: гэта - паэт любові і смутку. Нават у філасофскіх творах Міхаіла Юр'евіча, напрыклад, у вершы «Дума» сустракаецца матыў кахання. Ды яшчэ якой - дасканалы! Услухайцеся толькі ў мелодыку страфы: «І ненавідзім мы, і любім мы выпадкова…»

Праніклівая бабуля паэта, якая ведае яго больш за каго-небудзь, прымеціла асаблівае стаўленне свайго ўнука да гэтаму пачуццю – ідэальнае, без паўтонаў. Паэт перакананы, што існуе «іншая жыццё», а сам чалавек першапачаткова створаны для жыцця ў аўры шчасця і радасці. Паводле яго перакананнях, сапраўдная любоў не можа быць зямной, яна павінна быць эквівалентная вечнага шчасця. Героі твораў Лермантава, нават влюбляясь, ўздымаюць вышэй любові сваё эга («Я не пагарджаны перад табою»).

Унікальным з'яўляецца тлумачэнне Міхаілам Юр'евічам паняцця шчасця. Такое вызначэнне, мабыць, мог даць толькі ён… Ўдумлівы чытач, якога цікавіць тэма шчасця ў творах Лермантава, знойдзе яго ў «Герою нашага часу»: «Шчасце ёсць канцэнтраваная гонар!» Пад гэтымі словамі паэт разумеў такое стан адной асобы, калі яна ператвараецца ў скарб радасцяў і гора для іншай.

Яго максімалізм спарадзіў асаблівы лермантаўска стыль любоўнай лірыкі – супрацьпаставіць шэрай будзённасці ідэальны, створаны уяўленнем паэта свет. Менавіта такая творчая канцэпцыя праглядаецца ў вершах «Санет», «Валерик».

Выснова

Асаблівасці твораў Лермантава адлюстроўваюць эпохальность яго творчасці. Яно было запатрабавана як творчы, ідэйны процівагу палітыцы рэпрэсій, якія праводзяцца імператарам Мікалаем I.

Лермантаўска радкі ўтрымліваюць і адмаўленне існуючага дзяржаўнага ладу, і сумневу, пакутлівыя разважанні аб будучым Расіі. У творах Міхаіла Юр'евіча ствараюцца спецыфічныя вобразы (сімвалы), таму, уласна кажучы, з творчасці гэтага класіка пачынаецца руская сімвалізм.

Разам з тым дзівіць глыбіня ўсведамлення 27-гадовым паэтам навакольнага свету і адсюль – разнастайнейшыя тэмы твораў Лермантава: разважанні пра лёсы пакалення, адзінота і гонар, непоказной патрыятызм, праблематыка ўзаемаадносін паэта і грамадства.

Яго самабытная і нестандартная асоба была і застаецца загадкай.