Узнікненне палестынскай праблемы. Палестынская праблема на сучасным этапе

Палестынская праблема з'яўляецца адным з самых складаных пытанняў для сусветнай грамадскасці. Яна паўстала ў 1947 годзе і легла ў аснову блізкаўсходняга канфлікту, развіццё якога назіраецца да гэтага часу.

Кароткая гісторыя Палестыны

Вытокі палестынскай праблемы варта шукаць яшчэ ў старажытнасці. Тады гэтая тэрыторыя з'яўлялася арэнай вострай барацьбы паміж Месапатаміяй, Егіптам і Финикией. Пры цары Давідзе было створана моцнае габрэйскія дзяржава з цэнтрам у Ерусаліме. Але ўжо ва II ст. да н. э. сюды ўварваліся рымляне. Яны разрабавалі дзяржава і далі яму новае імя – Палестына. У выніку гэтага габрэйскае насельніцтва краіны было вымушана міграваць, і ў хуткім часе рассялілася на розных тэрыторыях і змяшалася з хрысціянамі.

У VII ст. Палестына падвергнулася арабскаму заваёвы. Іх панаванне на гэтай тэрыторыі доўжылася амаль 1000 гадоў. У другой палове XIII – пачатку XVI ст. Палестына была правінцыяй Егіпта, якім правілы ў той час дынастыі мамлюкаў. Пасля гэтага тэрыторыя ўвайшла ў склад Асманскай імперыі. Да канца XIX ст. вылучаецца вобласць з цэнтрам у Ерусаліме, якая знаходзілася пад кіраваннем непасрэдна Стамбула.

Усталяванне брытанскага мандата

Узнікненне палестынскай праблемы звязана з палітыкай Англіі, таму варта разгледзець гісторыю ўстанаўлення брытанскага мандата на гэтай тэрыторыі.

Падчас Першай сусветнай вайны была выдадзена Дэкларацыя Бальфура. У адпаведнасці з ёй Вялікабрытанія станоўча ставілася да стварэння нацыянальнага дома для габрэяў у Палестыне. Пасля гэтага на заваёва краіны быў адпраўлены легіён з добраахвотнікаў-сіяністаў.

Больш:

Нервовы імпульс, яго пераўтварэнне і механізм перадачы

Нервовая сістэма чалавека выступае своеасаблівым каардынатарам у нашым арганізме. Яна перадае каманды ад мозгу мускулатуры, органаў, тканін і апрацоўвае сігналы, якія ідуць ад іх. У якасці своеасаблівага носьбіта дадзеных выкарыстоўваецца нервовы імп...

Куды паступаць пасля 11 класа? Якую выбраць прафесію?

Пры выбары сваёй будучай прафесіі не варта абапірацца на чые-то рэкамендацыі і парады, тым больш не трэба падпарадкоўвацца сваім бацькам, якія даволі часта вырашаюць без вас самастойна, куды паступіць пасля 11 класа. Варта задумацца, наколькі паспяхо...

Крывяносная сістэма жывёл, як вынік эвалюцыйнага развіцця свету

Крывяносная сістэма жывёл прайшла доўгі шлях фарміравання ў ходзе эвалюцыйнага развіцця свету. Яна ўтварылася на месцы рудыментарных частак першаснай паражніны цела, якая ў вышэйшых жывёл была выцесненая целломом, або другаснай паражніной цела. У пра...

У 1922 годзе Ліга Нацый дала Англіі мандат на кіраванне Палестынай. Ён уступіў у сілу з 1923 года.

У перыяд з 1919 па 1923 год мігравалі ў Палестыну каля 35 тыс. яўрэяў, а з 1924 па 1929 год – 82 тыс.

Сітуацыя ў Палестыне ў перыяд дзеяння брытанскага мандата

У перыяд брытанскага мандата габрэйскія і арабскія абшчыны вялі самастойную ўнутраную палітыку. У 1920 г. была ўтворана Хагана (структура, адказная за габрэйскую самаабарону). Перасяленцы на тэрыторыі Палестыны будавалі жыллё і дарогі, развівалася створаная імі эканамічная і сацыяльная інфраструктура. Гэта прывяло да незадаволенасці арабаў, следствам якога былі яўрэйскія пагромы. Менавіта ў гэты час (з 1929 года) пачынае зараджацца палестынская праблема. Брытанскія ўлады ў дадзенай сітуацыі падтрымлівалі габрэйскае насельніцтва. Аднак пагромы прывялі да неабходнасці абмежаваць іх перасяленне ў Палестыну, а таксама куплю тут зямлі. Улады нават апублікавалі так званую Белую кнігу Пассфильда. Яна значна абмежавала перасяленне яўрэяў на палестынскія зямлі.

Сітуацыя ў Палестыне напярэдадні Другой сусветнай вайны

Пасля прыходу да ўлады Адольфа Гітлера ў Германіі ў Палестыну імігравалі сотні тысяч габрэяў. У сувязі з гэтым каралеўская камісія прапанавала падзяліць подмандатную тэрыторыю краіны на дзве часткі. Так, павінны быць створаны габрэйскія і арабскую дзяржавы. Меркавалася, што абедзве часткі былой Палестыны будуць звязаныя дамоўнымі абавязаннямі з Англіяй. Гэта прапанова габрэі падтрымалі, але арабы выступілі супраць. Яны запатрабавалі адукацыі адзінай дзяржавы, якое гарантавала роўнасць усіх нацыянальных груп.

У 1937-1938 гг. адбылася вайна паміж габрэямі і арабамі. Пасля яе заканчэння (у 1939 г.) брытанскімі ўладамі была распрацавана Белая кніга Макдональда. Яна ўтрымоўвала прапанову стварыць праз 10 гадоў адзіную дзяржаву, дзе і арабы, і габрэі будуць прымаць удзел у кіраванні. Сіяністы асудзілі Белую кнігу Макдональда. У дзень яе публікацыі адбыліся яўрэйскія дэманстрацыі, баевікі Хага ўчынялі пагромы найважнейшых стратэгічных аб'ектаў.

Перыяд Другой сусветнай вайны

Пасля прыходу да ўлады У. Чэрчыля баевікі Хага актыўна прымалі ўдзел на баку Вялікабрытаніі ў ваенных дзеяннях у Сірыі. Пасля таго як знікла пагроза ўварвання гітлераўскіх войскаў на тэрыторыю Палестыны, Иргун (падпольная тэрарыстычная арганізацыя) падняла паўстанне супраць Англіі. Па заканчэнні вайны Брытанія абмежавала ўезд яўрэяў на тэрыторыю краіны. У сувязі з гэтым Хагана аб'ядналася з Иргун. Яны стварылі рух «габрэйскага супраціву». Члены гэтых арганізацый грамілі стратэгічныя аб'екты, здзяйснялі замаху на прадстаўнікоў каланіяльнай адміністрацыі. У 1946 годзе баевікі ўзарвалі усе масты, якія злучалі Палестыну з суседнімі дзяржавамі.

Стварэнне дзяржавы Ізраіль. Узнікненне палестынскай праблемы

У 1947 годзе ААН прадставіла на разгляд план па падзеле Палестыны, так як Брытанія заявіла, што не можа кантраляваць сітуацыю ў краіне. Была сфарміравана камісія з 11 дзяржаў. Па рашэнні Генеральнай Асамблеі ААН, пасля 1 мая 1948 года, калі спыняе сваё дзеянне брытанскі мандат, Палестына павінна быць падзелена на дзве дзяржавы (габрэйскія і арабскую). Пры гэтым Ерусалім павінен знаходзіцца пад міжнародным кантролем. Гэты план ААН быў прыняты большасцю галасоў.

14 мая 1948 г. было абвешчана стварэнне незалежнай дзяржавы Ізраіль. Роўна за гадзіну да заканчэння дзеяннябрытанскага мандата ў Палестыне. Д. Бэн-Гурыён апублікаваў тэкст «Дэкларацыі аб незалежнасці».

Такім чынам, нягледзячы на тое, што перадумовы гэтага канфлікту намеціліся раней, узьнікненьне палестынскай праблемы звязваюць з стварэннем дзяржавы Ізраіль.

Вайна 1948-1949 гадоў

На наступны дзень пасля абвяшчэння рашэння аб стварэнні Ізраіля на яго тэрыторыю ўварваліся войскі Сірыі, Ірака, Лівана, Егіпта і Трансиордании. Мэтай гэтых арабскіх краін было знішчэнне новаўтворанай дзяржавы. Палестынская праблема абвастрылася ў сувязі з новымі абставінамі. У траўні 1948 года была створана армія абароны Ізраіля (ЦАХАЛ). Варта адзначыць, што новае дзяржава падтрымлівалася ЗША. Дзякуючы гэтаму ўжо ў чэрвені 1948 года Ізраіль пачаў контрнаступленне. Баявыя дзеянні завяршыліся толькі ў 1949 г. У ходзе вайны пад кантролем Ізраіля апынуўся Заходні Ерусалім і значная частка арабскіх тэрыторый.

Суэцкая кампанія 1956 года

Пасля першай вайны праблема станаўлення палестынскай дзяржаўнасці і прызнання арабамі незалежнасці Ізраіля не знікла, а яшчэ больш пагоршылася.
У 1956 годзе Егіпет нацыяналізаваў Суэцкі канал. Францыя і Вялікабрытанія пачалі падрыхтоўку да аперацыі, галоўнай ударнай сілай у якой павінен быў выступіць Ізраіль. Ваенныя дзеянні пачаліся ў кастрычніку 1956 года на Сінайскім паўвостраве. Да канца лістапада Ізраіль кантраляваў амаль усю яго тэрыторыю (у тым ліку Шарм-эш-Шэйх і сектар Газа). Гэтая сітуацыя выклікала незадаволенасць СССР і ЗША. Да пачатку 1957 года войскі Англіі і Ізраіля былі выведзеныя з гэтага рэгіёну.

У 1964 годзе прэзідэнт Егіпта выступіў з ініцыятывай стварэння «Арганізацыі вызвалення Палестыны» (ААП). У яе праграмным дакуменце гаварылася аб тым, што падзел Палестыны на часткі незаконны. Акрамя таго, ААП не прызнавала дзяржава Ізраіль.

Шасцідзённы вайна

5 чэрвеня 1967 года тры арабскія краіны (Егіпет, Іарданія і Сірыя) падвялі свае войскі да ізраільскім межаў, заблакавалі шляху ў Чырвонае мора і Суэцкі канал. Узброеныя сілы гэтых дзяржаў мелі значную перавагу. У гэты ж дзень Ізраіль пачаў аперацыю «Мокед» і ўвёў свае войскі ў Егіпет. За лічаныя дні (з 5 па 10 чэрвеня) пад кантролем Ізраіля апынуліся ўвесь Сінайскі паўвостраў, Ерусалім, Юдэя, Самарыя і Галанскія вышыні. Варта адзначыць, што Сірыя і Егіпет абвінавачвалі Вялікабрытанію і ЗША ва ўдзеле ў ваенных дзеяннях на баку Ізраіля. Аднак гэта здагадка было аспрэчана.

«Вайна Суднага дня»

Ізраільска-палестынская праблема пасля шасцідзённай вайны абвастрылася. Егіпет не раз рабіў спробы вярнуць пад свой кантроль Сінайскі паўвостраў.
У 1973 годзе пачалася новая вайна. Шостага кастрычніка (Судны дзень у габрэйскім календары) Егіпет увёў войскі ў Сінай, а сірыйская армія заняла Галанскія вышыні. ЦАХАЛу ўдалося хутка адбіць напад і выгнаць арабскія падраздзяленні з гэтых тэрыторый. Пагадненне аб свеце было падпісана 23 кастрычніка (пасярэднікамі ў перамовах выступалі ЗША і СССР).

У 1979 г. паміж Ізраілем і Егіптам быў падпісаны новы дагавор. Пад кантролем габрэйскага дзяржавы заставаўся сектар Газа, Сінай ж вярнуўся да ранейшаму ўладальніку.

«Свет для Галілеі»

Галоўнай мэтай Ізраіля ў гэтай вайне была ліквідацыя ААП. Да 1982 годзе Паўднёвым Ліване была створана апорная база ААП. З яе тэрыторыі пастаянна вяліся абстрэлы Галілеі. 3 чэрвеня 1982 года тэрарыстамі было здзейснена замах на амбасадара Ізраіля ў Лондане.

5 чэрвеня ЦАХАЛ правёў паспяховую аперацыю, у ходзе чаго арабскія часткі пацярпелі паразу. Ізраіль атрымаў перамогу ў вайне, аднак палестынская праблема моцна абвастрылася. Гэта было выклікана пагаршэннем становішча габрэйскай дзяржавы на міжнароднай арэне.

Пошукі мірнага ўрэгулявання канфлікту ў 1991 годзе

Палестынская праблема ў міжнародных адносінах гуляла значную ролю. Яна закранала інтарэсы многіх дзяржаў, уключаючы Вялікабрытанію, Францыю, СССР, ЗША і інш.

У 1991 годзе адбылася Мадрыдская канферэнцыя, закліканая ўрэгуляваць блізкаўсходні канфлікт. Яе арганізатарамі з'яўляліся ЗША і СССР. Іх намаганні былі накіраваны на тое, каб арабскія краіны (удзельнікі канфлікту) заключылі мір з габрэйскім дзяржавай.

Разумеючы сутнасць палестынскай праблемы, ЗША і СССР прапанавалі Ізраілю вызваліць акупаваныя тэрыторыі. Яны выступалі за забеспячэнне законных правоў народа Палестыны і бяспекі для габрэйскай дзяржавы. У Мадрыдскай канферэнцыі ўпершыню ўдзельнічалі ўсе бакі блізкаўсходняга канфлікту. Акрамя таго, тут была выпрацавана формула будучых перамоваў: «мір у абмен на тэрыторыі».

Перамовы ў Осла

Наступнай спробай ўрэгуляваць канфлікт былі таемныя перамовы паміж дэлегацыямі Ізраіля і ААП, якія адбыліся ў жніўні 1993 года ў Осла. Пасярэднікам у іх выступаў нарвежскі міністр замежных спраў. Ізраіль і ААП абвясцілі аб прызнанні адзін аднаго. Акрамя таго, апошняя абавязалася ліквідаваць параграф хартыі, які патрабуе знішчэння габрэйскага дзяржавы. Перамовы завяршыліся падпісаннем у Вашынгтоне Дэкларацыі аб прынцыпах. Дакумент прадугледжваў увядзенне самакіравання ў сектары Газу тэрмінам на 5 гадоў.

У цэлым перамовы ў Осла не прынеслі істотных вынікаў. Не былаабвешчаная незалежнасць Палестыны, бежанцы не маглі вярнуцца на свае спрадвечныя тэрыторыі, не быў вызначаны статус Ерусаліма.

Палестынская праблема на сучасным этапе

З пачатку двухтысячных гадоў міжнароднай грамадскасцю неаднаразова прадпрымаліся спробы ўрэгулявання палесцінскай праблемы. У 2003 годзе быў распрацаваны трохэтапны план «Дарожная карта». Ён меркаваў канчатковае і поўнамаштабнае ўрэгуляванне блізкаўсходняга канфлікту да 2005 годзе. Для гэтага планавалася стварыць жыццяздольную дэмакратычнае дзяржава - Палестыну. Гэты праект быў зацверджаны абедзвюма бакамі канфлікту і да гэтага часу захоўвае статус адзінага афіцыйна дзеючага плана мірнага рэгулявання палестынскай праблемы.

Аднак па гэты дзень гэты рэгіён з'яўляецца адным з самых «выбухованебяспечных» у свеце. Праблема не толькі застаецца нявырашанай, але і перыядычна значна абвастраецца.