"Аповесць аб Гора-Злочастии": кароткі змест. "Аповесць аб Гора-Злочастии": аналіз, характарыстыка галоўнага героя

«Аповесць аб Гора-Злочастии» - старажытнарускае твор, аўтар якога застаўся невядомы. Менавіта аб гэтай літаратурнай памятцы пойдзе гаворка ў артыкуле. Мы разгледзім яе кароткі змест, прывядзем аналіз і разбяром вобраз галоўнага героя.

Аб творы

Гісторыя здабыцця аповесці вельмі незвычайная. Да 1856 года ніхто пра яе нават не чуў. «Аповесць аб Гора-Злочастии», змест якой разгледзім ніжэй, была выпадкова знойдзена акадэмікам А. Н. Пыпиным, калі ён вывучаў рукапісы М. Н. Пагодзіна, які збіраў народныя паданні і не толькі.

Твор быў датаваны 17 стагоддзем. У ім аказалася шмат новых і нязвыклых для старажытнарускай літаратуры чорт: герой без імені, народны верш і мова, асаблівае стаўленне да маральным каштоўнасцям і духоўнага выбару чалавека.

«Аповесць аб Гора-Злочастии»: кароткае змест

Пачынаецца творы з біблейскага сюжэту, а менавіта, з грэхападзення Адама і Евы. Тым самым аўтар упісвае сваю гісторыю ў агульнасусветную ў рэлігійным плане. Затым параўноўвае Госпада, які, угневаўшыся на людзей, усё ж паказаў ім шлях да выратавання, з бацькамі, якія, выхоўваючы сваіх дзяцей, караюць іх.

Тут з'яўляецца галоўны герой «Аповесці» - малайчына. Бацькі з дзяцінства вучаць яго розуму-розуму. Яны настаўляюць сына не хадзіць на балі, шмат не піць, сцерагчыся дурняў, абыходзіць бокам спакусніцу, не браць чужых рэчаў, не падманваць, выбіраючы сяброў, глядзець на іх надзейнасць і адданасць, а не на хвалы.

Усе навучанні і бласлаўлення бацькоў зводзяцца да прытрымліваньню традыцыйнаму жыццёваму ўкладу. Каб добра жыць, трэба прытрымлівацца запаветам продкаў і не абрываць сувязі з сям'ёй і традыцыямі.

Як жыве малайчына?

Молодцу з «Аповесці аб Гора-Злочастии» не па нутры было прытрымлівацца парадаў бацькоў. Ён хоча жыць сваім розумам. Аўтар тлумачыць гэта жаданне героя тым, што той быў яшчэ дурны і малады, не пабачыў і не пазнаў жыцця. Менавіта адсутнасць жыццевага вопыту прымушае яго супярэчыць бацькам.

Кіруючыся толькі сваёй воляй, малайчына заводзіць новых сяброў. З адным з іх ён да таго зблізіўся, што стаў называць братам. Менавіта гэты «брат» і зазвал малайца ў бліжэйшы кабак. Герой, слухаючы салодкія прамовы вернага сябра, вельмі шмат выпівае і хутка п'янее. П'янка скончылася тым, што маладзец заснуў прама ў карчме.

Чым абарочваецца даверлівасць?

Няпроста прыйшлося молодцу з «Аповесці аб Гора-Злочастии» раніцой. Пакуль герой спаў, яго абрабавалі. «Верныя сябры» пакінулі яму толькі стаптаныя лапці («лапотки-отопочки») і зрэб'е («гунка кабацкая»). Ашуканы, ён хоча пайсці да «сябрам», але яго не пускаюць. Ніхто не жадае дапамагаць молодцу. Герою становіцца сорамна, сумленне не можа дазволіць яму вярнуцца дадому да бацькоў, да яго «роду і племені».

У выніку ён вырашае ісці ў далёкія краіны. У сваіх туляннях ён выпадкова трапляе ў нейкі гарадок. Там ён заходзіць у нейкі двор, у якім адбываецца застолле. Знаёмячыся з новымі людзьмі, цяпер малайчына варта «пісаным вучэння», то ёсць вынікаючы навуцы бацькоў. Такое паводзіны вельмі спадабалася гаспадарам. Таму героя запрашаюць за стол і пачынаюць частаваць.

Аднак не весела было молодцу на балі. І праз нейкі час ён усё-ткі прызнаецца новым знаёмым, што не паслухаўся сваіх бацькоў, і цяпер яму сорамна вярнуцца да іх. Таксама ён пытаецца савета, як цяпер яму жыць і што рабіць на чужой старане. Добрыя людзі рэкамендуюць яму жыць згодна з традыцыйным законам, то ёсць, прытрымлівацца запаветам бацькі і маці. Мудрасць у шматвяковым вопыце продкаў.

Жыццё па парадаў старэйшых

Зараз усё па плячы становіцца молодцу з «Аповесці аб Гора-Злочастии». З'явілася яму шчасце праз ўсведамленне мудрасці продкаў і паслушэнства бацьку і маці. Цяпер ён жыве ўмеючы, таму хутка нажывае стан і знаходзіць для сябе добрую нявесту. Справа рухаецца да вяселля. Аднак тут малайчына ўсё псуе – ён пачынае хваліцца перад гасцямі ўсім тым, чаго дасягнуў. Аўтар бэсціць гэты ўчынак свайго героя – пахвальныя словы заўсёды «гнилы».

Пахвальбы героя чуе Гора-Злочастие і тут жа вырашае вапны героя. З гэтага моманту яно неадступна усюды варта за молодцем. Падбухторвае яго прапіваць усё нажытае маёмасць у кабаках, паколькі з раю толькі «голых, босых не гоняць». Малайчына пачынае прыслухоўвацца да Гора-Злочастию і адпраўляецца ў кабак, дзе спускае ўсе свае грошы.

Толькі канчаткова разорившись, герой спахопліваецца і пачынае думаць аб тым, як жа пазбавіцца ад свайго дакучлівага спадарожніка. Першай ідэяй, якая прыходзіць яму ў галаву, аказваецца думка пра самагубства. Але ў хлопца не атрымліваецца ўтапіцца ў рэчцы. Герой выбіраецца на бераг, дзе яго ўжо чакае Гора-Злочастие. Салодкімі прамовамі яно змушае малайца канчаткова скарыцца сваёй волі.

Заканчэнне

Падыходзіць да канца кароткае змест. «Аповесць аб Гора-Злочастии», па сутнасці сваёй, павучальная гісторыя аб тым, як карае сама жыццё тых, хто грэбуе запаветамі старэйшых. Менавіта таму малайчына апынуўся ў гэтак цяжкай сітуацыі.

Аднак зноў лёс дае герою магчымасць на выратаванне. І ў гэты раз яму дапамагаюць добрыя людзі. Перавозчыкі праз рэчку выслухалі аповяд малайца, пашкадавалі яго, абагрэлі і накармілі. Гэтыя ж людзі перапраўляюць яго на іншы бераг і на развітанне даюць савет – ісці да бацькоў і прасіць у іх блаславення.

Аднак, як толькі герой застаецца ў адзіноце, зноў з'яўляецца Гора-Злочастье і пачынае сваё пераслед. Каб пазбавіцца ад нежаданага спадарожніка, малайчына абгортваецца сокалам. Але Гора не адступае і становіцца кречетом. Герой ператвараецца ў голуба, а эга спадарожнік становіцца коршакам; малайчына - у ваўка, Гора абгортваецца зграяй ганчакоў сабак; герой становіцца кавыль, Гора-Злочастие ператвараецца ў касу; малайчына абернецца рыбай, Гора неадступна варта за ім з невадам.

Нарэшце, у роспачы, малайчына вяртае сабе чалавечае аблічча. Але і тут Гора-Злочастие побач з ім. Цяпер яно выклікае герою думкі аб рабаванні і забойстве, каб яго асудзілі і ўтапілі або павесілі.

Доўга супраціўляўся малайчына, а потым вырашыў пайсці пастрыгчыся ў манахі. Як толькі герой перасякае дзверы кляштара, Гора адстае ад яго. Няма яму дарогі за вароты святога храма.

«Аповесць аб Гора-Злочастии»: аналіз і жанравае своеасаблівасць

У 17 стагоддзі былі шырока распаўсюджаныя невялікія павучальныя апавяданні. Яны яшчэ не мелі выразных жанравых асаблівасцяў, аб'ядноўваючыся толькі маральна-этычнай тэматыкай. Аўтары такіх твораў звярталіся ў пошуках сюжэту да народных казках, абрадавым і лірычным песням, анекдотах. Менавіта да гэтай разнавіднасці старажытнарускай літаратуры ставіцца «Аповесць аб Гора-Злочастии» (кароткі змест служыць таму доказам).

Упершыню гэтыя бытавыя аповесці адышлі ад сярэднявечных умоўнасцяў ў малюнку людзей і падзей. У іх асаблівую ўвагу сталі надаваць асобнай асобы, з'явіліся прыкметы псіхалагізму ў адлюстраванні герояў. Аўтары ўпершыню ўводзілі некалькі канфліктаў, уключаючы бытавыя, выкарыстоўвалі этнаграфічны матэрыял, надавалі ўвагу сацыяльных дзеянняў персанажаў.

Адначасова з гэтым узмацніліся фальклорныя тэндэнцыі. Напрыклад, у «Аповесці...», акрамя народнай мовы, прысутнічаюць казачныя элементы: малайчына звяртаецца ў жывёл, спрабуючы ўцячы ад Гора.

Фальклорныя элементы

«Аповесць аб Гора-Злочастии» (кароткае выклад добра гэта ілюструе) прасякнуты фальклорнымі вобразамі і сімволікай. Сам аўтар пастаянна звяртаецца да прыёмаў народна-песеннай мовы, выкарыстоўвае фальклорныя эпітэты і паўторы: «сыру зямля», «ўдаласць молодецкая» і г. д.

Аднак «Аповесць...» мае і наватарскія элементы для літаратуры 17 стагоддзя. Напрыклад, аўтар праяўляе спачуванне да свайго герою. Тым не менш, у творы няма выразнага бытописания, няма канкрэтнага ўказання месца дзеяння і геаграфічных назваў, не пазначана і час. Нават герой застаецца безназоўным.

Бытавыя карціны

«Аповесць аб Гора-Злочастии» мае шмат выявай жыцця людзей, што малюе паўнавартасны бытавой фон, на якім разгортваюць дзеянні. Так, каштоўнасці свету «Аповесці...» становяцца ясныя з павучанняў бацькоў малайца, практычнай кемлівасці гандлёвага люду, маральна-маральных настаўленняў «добрых людзей» і іх бытавых саветаў. Нягледзячы на тое, што ўсё гэта стварае карціну маральных каштоўнасцяў рускага народа і яго побыту, у тэксце няма ніякага намёку на гістарычную канкрэтнасць апісваных падзей. Чытачу не даецца ні адной падказкі, каб зразумець, у які час разгортваецца сюжэт.

Карціны побыту дапаўняюцца некаторымі этнаграфічнымі дэталямі, хоць і не вельмі шматлікімі: «карчомнай двор», апісанне «сумленнага балю». Таксама называюцца прадметы адзення: «чиры» (абутак), «гунка кабацкая», «лапотки», «дарагія парты».

Навакольны свет, аднак, малюецца з выкарыстаннем выключна фальклорных элементаў: «чужая краіна» без геаграфічных назваў, «град», «хата», «высокі церам» і г. д.

Гора-Злочастие

У першую чаргу павучальная гісторыя «Аповесць аб Гора-Злочастии». Гары з'явілася ў творы той самай сілай, што карае чалавека за учынкі няправедныя, схіляючы яго да яшчэ больш горшым дзеянняў. У самім гэтым вобразе ўвасобілася народнае разуменне гора. У фальклоры лёс чалавека часта паўстае менавіта ў гэтым вобразе. Гэта значыць па сваёй сутнасці яно змяшчае ў сабе выхаваўчую функцыю.

Акрамя таго, у народных песнях Гору прыпісваюць нават волатаўскія рысы(напрыклад, голас), што паказвае на выкананне ім і ахоўнай функцыі. Можна сказаць, што Гора паўстае абаронцам душы чалавечай. Так, Гора-Злочастие змушае хлопца сысці ў манастыр, адмовіўшыся ад свецкага жыцця. Аднак, каб атрымаць збавенне ад пакут, неабходна прайсці пэўны выпрабаванне – не паддацца ўгаворам Гора і не пачаць тварыць яшчэ горшыя дзеі.

Вобраз галоўнага героя

Галоўны герой «Аповесці аб Гора-Злочастии» - малайчына, не мае імя, што кажа аб тыповасці персанажа. Ён не ўнікальны ў сваім родзе - падобных яму людзей у народзе мноства. З апавядання становіцца ясна, што гэта раздвоены персанаж, схіляюцца то да добрых дзеянняў, то да благім. Аднак сам аўтар схільны спачуваць свайму персанажу, нягледзячы на яго грахі.

Герой «Аповесці аб Гора-Злочастии» надзелены багатым унутраным светам, ён знаходзіцца на ростанях. Чытач бачыць яго ўнутраны свет і душэўныя пакуты. Высокамастацкай намалявана адчай малайца, калі Гора давяло яго да голаду і галечы. Аднак невялікія правіны героя, за якія ён нясе гэтак сур'ёзнае пакаранне, вымушаюць чытача спачуваць яму.

Такім чынам, жанр бытавой аповесці, да якога і адносіцца гэта твор, аказаў вялікі ўплыў на развіццё ўсёй беларускай літаратуры, дзякуючы адмовы ад кананічных традыцый і ўключэнні ў апавяданне новых элементаў.