Грамадскае развіццё Расіі: формы, дынаміка, гісторыя

Грамадска-палітычнае развіццё Расіі ў 1894-1904 звязана з фарміраваннем новага мыслення ў шырокіх мас насельніцтва. Замест звыклага «Божа, цара захоўвай!» на вуліцах у адкрытую разносілася «Далоў самадзяржаўе!» Усё гэта прывяло ў рэшце рэшт да катастрофы, якой не было аналагаў за ўсю тысячагадовую гісторыю нашай дзяржавы. Што адбылося? Змова на вярхах, подкрепляемыЙ знешнімі фактарамі, ці сапраўды грамадскае развіццё прывяло да таго, што народ патрабаваў пераменаў?

Чаму пры найвышэйшым росквіце эканомікі, навукі, культуры, адукацыі, сельскай гаспадаркі, прамысловасці ў краіне імператар ператварыўся ў «крывавага цара»? Вядома, у гісторыі няма ўмоўнага ладу. Але, няхай Мікалай II сапраўды «крыважэрным катам народаў», як яго называлі сучаснікі, ніякай рэвалюцыі не было, а рабочыя Пуцілаўскага завода, парализовавшие ўсё ваеннае вытворчасць у галоўным прамысловым горадзе краіны ў перыяд Сусветнай вайны, былі б расстраляныя як «здраднікі Радзімы». Падобнае адбывалася ўжо пасля Рэвалюцыі, у перыяд знаходжання камуністаў ля ўлады. Але ў 1884 яшчэ ніхто не мог гэтага ведаць. Больш падрабязную інфармацыю пра грамадскае развіццё грамадства таго часу, пойдзе гаворка далей.

З чаго ўсё пачалося

Змена ў грамадскай свядомасці пачалася 20 кастрычніка 1894 года. У гэты дзень памёр імператар Аляксандр III, які атрымаў ад удзячных сучаснікаў і нашчадкаў мянушку «Рэфарматар». На трон уступіў яго сын Мікалай II - адна з самых супярэчлівых асоб у нашай гісторыі разам з Іванам Грозным і Іосіфам Сталіным. Але, у адрозненне ад іх, імператару так і не змаглі павесіць ярлык «душагуба» і «ката», хаця для гэтага было зроблена, мабыць, усё магчымае сярод савецкіх гісторыкаў. Менавіта пры апошнім рускім цары пачатку гіганцкімі тэмпамі расці дынаміка грамадскага развіцця ў бок звяржэння самадзяржаўя. Але аб усім па парадку.

Біяграфія Мікалая Аляксандравіча Раманава

Мікалай II нарадзіўся 6 траўня, у 1868 годзе. У гэты дзень хрысціяне шануюць святога Іова Шматпакутнага. Сам імператар лічыў - гэта прыкмета, якая кажа, што ён асуджаны на пакуты ў жыцці. Так впоследстви і адбылося - грамадскае развіццё прывяло да таго, што нянавісць да самадзяржаўя ў народа за папярэднія стагоддзі дайшла да кропкі кіпення і вылілася ў незваротныя наступствы. Шматвяковай гнеў народа прыйшоўся менавіта на таго цара, які больш за ўсіх сваіх прабацькоў клапаціўся пра дабрабыт уласнага народу. Вядома, з гэтай кропкай гледжання многія паспрачаюцца, але, як гаворыцца, колькі людзей, столькі і меркаванняў.

Больш:

Нервовы імпульс, яго пераўтварэнне і механізм перадачы

Нервовая сістэма чалавека выступае своеасаблівым каардынатарам у нашым арганізме. Яна перадае каманды ад мозгу мускулатуры, органаў, тканін і апрацоўвае сігналы, якія ідуць ад іх. У якасці своеасаблівага носьбіта дадзеных выкарыстоўваецца нервовы імп...

Куды паступаць пасля 11 класа? Якую выбраць прафесію?

Пры выбары сваёй будучай прафесіі не варта абапірацца на чые-то рэкамендацыі і парады, тым больш не трэба падпарадкоўвацца сваім бацькам, якія даволі часта вырашаюць без вас самастойна, куды паступіць пасля 11 класа. Варта задумацца, наколькі паспяхо...

Крывяносная сістэма жывёл, як вынік эвалюцыйнага развіцця свету

Крывяносная сістэма жывёл прайшла доўгі шлях фарміравання ў ходзе эвалюцыйнага развіцця свету. Яна ўтварылася на месцы рудыментарных частак першаснай паражніны цела, якая ў вышэйшых жывёл была выцесненая целломом, або другаснай паражніной цела. У пра...

Мікалай II быў добра адукаваны, выдатна ведаў некалькі замежных моў у дасканаласці, але пры гэтым заўсёды размаўляў на рускай.

Ліберальныя палітыкі вешалі на яго цэтлікі слабога бязвольнага чалавека, які не прымаў самастойных рашэнняў і заўсёды знаходзіўся пад уплывам жанчын: спачатку маці, а затым жонкі. Рашэнні, на іх думку, прымаў саветнік, які апошні раіўся з імператарам. Камуністы называлі яго «крывавым тыранам», якія прывялі Расію да катастрофы.

На ўсе цэтлікі хочацца запярэчыць, і ўспомніць крывавы 1921 год з масавымі расстрэламі ЧК, а таксама перыяд рэпрэсій Сталіна. «Крывавы тыран» не расстрэльваў нават тых, хто ў час Сусветнай вайны сабатаваў пастаўкі хлеба і боепрыпасаў на фронт у канцы 1916 года, калі рускія салдаты паміралі ад голаду, а недахоп патронаў прымушала ісці ў атаку з голымі рукамі на кулямёты. Вядома, радавыя салдаты не разумелі сапраўдных прычын таго, што адбываецца, а ўмелыя агітатары хутка знайшлі вінаватага ўсіх бед ў асобе апошняга рускага імператара.

Не быў Мікалай II і бязвольным чалавекам, які прымаў асабіста многія палітычныя рашэнні насуперак з думкамі навакольнага меншасці, буржуазіі, верхавіны дваранства і прыдворных сваякоў. Але ўсе яны не былі «капрызамі самадура», а вырашалі сур'ёзныя праблемы шырокіх мас насельніцтва. Апошняга з дарадцаў ён клікаў толькі таго, які падзяляў яго пункт гледжання, адсюль памылковае меркаванне ліберальных палітыкаў.

17 студзеня 1895 Мікалай II абвясціў пра захаванасць самадзяржаўя і ранейшых парадкаў, што аўтаматычна прадвызначыла далейшае развіццё краіны. Рэвалюцыйная база пасля гэтых слоў пачала фармавацца з нябачанай хуткасцю, быццам яе хто-то мэтанакіравана арганізоўваў звонку.

Грамадска-палітычнае развіццё Расіі ў 1894-1904 годзе: барацьба ў вышэйшых эшалонах улады

Памылкова лічыць, што раскол быў толькі сярод простага народа. Грамадскае развіццё прывяло да таго, што нават сярод вышэйшых палітычных дзеячаў дзяржавы склаліся рознагалоссі пра шляхі развіцця Расіі. Вечная барацьба заходніх лібералаў, падлашчваліся з краінамі Еўропы і Амерыкі з патрыятычнымі кансерватарамі, якія спрабавалі ізаляваць Расею любымі спосабамі, абвастрылася і ў гэты час. Да жаль, адсутнасць «залатой сярэдзіны» і разуменне, што эканамічнае, палітычнае і грамадскае развіццё ў дзяржаве павінна ісці ў саюзе з Захадам, але пры адстойванні ўнутраных інтарэсаў, было заўсёды ў нашай гісторыі. Сённяшні час не змяніла становішча спраў. У нас у краіне існуюць альбо патрыёты, якія хочуць адасобіцца, зачыніцца ад усяго свету, альбо лібералы, гатовыя аддаць усё канцэсіі замежным краінам.

Мікалай II праводзіў палітыку па прынцыпе «залатой сярэдзіны»,што зрабіла яго ворагам як для першых, так і для другіх. Той факт, што імператар быў менавіта прыхільнікам саюза з Захадам пры адстойванні ўнутраных інтарэсаў, кажа ўнутрыпалітычная барацьба дзвюх сіл, абодва з якіх займалі высокія дзяржаўныя пасады.

Заходнікі

Першымі былі заходнія лібералы на чале з міністрам фінансаў С. Ю. Вітэ. Галоўная іх задача – развіццё эканомікі краіны: прамысловасці, сельскай гаспадаркі і г. д. Індустрыялізацыя краіны, на думку Вітэ, павінна моцна паўплываць на грамадска-палітычнае развіццё. Яна дасць магчымасць вырашыць наступныя задачы:

• Назапасіць сродкі для вырашэння сацыяльных праблем.
• Развіць сельская гаспадарка за кошт больш дасканалых і танных, у параўнанні з імпартнымі, прылад працы.
• Сфармаваць новы клас – буржуазію, якую можна супрацьпаставіць традыцыйнага дваранству, кіруючы па прынцыпе «падзяляй і ўладар».

Кансерватары

На чале кансерватыўных сіл стаяў міністр унутраных спраў В. К. Плеве, якога потым забілі падчас тэракту, як і іншага заўзятага патрыёта, які зрабіў для развіцця Расіі больш за ўсіх – П. А. Сталыпіна. Дзіўным выглядае і той факт, што ні адзін з празаходніх высокапастаўленых палітыкаў не пацярпеў у «крывавай чыстцы» тэрарыстаў-рэвалюцыянераў у канцы XIX - пачатак XX стагоддзяў, якія лічылі Расею самабытным дзяржавай са сваім менталітэтам і культурай.

Плеве лічыў, што эканамічнае і грамадска-палітычнае развіццё немагчыма пад уплывам «няспелай» моладзі, якая «заражаецца» празаходнімі ідэямі, чужымі для нашай краіны. Расея – краіна са сваім вектарам развіцця. Рэформы, вядома, неабходныя, аднак не трэба ламаць усе сацыяльныя інстытуты, якія складваліся стагоддзямі.

Нарастанне супярэчнасцяў

Рэвалюцыі, як вядома, здзяйсняюцца рукамі моладзі. Расія не стала выключэннем у гэтым плане. Першыя масавыя хваляванні ў 1899 годзе пачаліся менавіта ў асяроддзі студэнтаў, якія патрабуюць вярнуць правы аўтаномій універсітэтаў. Але «крывавы рэжым» не стаў масава расстрэльваць дэманстрантаў, ніхто не быў арыштаваны і сярод арганізатараў. Улады ўсяго толькі адправілі некалькіх актывістаў у войска, і «студэнцкі бунт» адразу згасла.

Аднак у 1901 годзе быў смяротна паранены міністр асветы Н. П. Боголепов былым студэнтам. П. Карповичом. Гэта забойства высокапастаўленага чыноўніка пасля доўгага перапынку тэрактаў сведчыла аб тым, што грамадскае развіццё вядзе да радыкальных пераменаў.

У 1902 ўспыхнулі паўстання ў паўднёвых губернях краіны сярод сялян. Яны былі незадаволеныя недахопам зямлі. Шматтысячныя натоўпы грамілі памешчыцкія хаты, харчовыя свірны, склады, спусташаючы іх.

Для навядзення парадку прыцягнулі армію, якой катэгарычна забаранялі ўжываць зброю. Гэта кажа аб здольнасці ўладаў наводзіць парадкі і ў той жа час паказвае ўсю «крывавую бітву» рэжыму. Адзіная суровая мера прымянялася да зачыншчыкаў, якіх падверглі публічнай лупцоўкі. Ніякіх масавых пакаранняў смерцю і расстрэлаў не зафіксавана ў гістарычных крыніцах. Для параўнання хочацца ўспомніць падзеі, якія адбыліся праз 20 гадоў у Тамбоўскай губерні. Там успыхнула масавае паўстанне супраць харчовых рабаванняў бальшавікоў. Савецкі ўрад загадала выкарыстоўваць хімічную зброю супраць сялян, прятавшихся ў лесе, а для іх сем'яў прыдумлялі своеасаблівы канцлагер, у які заганялі жонак і дзяцей. Мужчынам даводзілася коштам абмену на ўласныя жыцця вызваляць іх.

Хваляванні ў Фінляндыі

Неспакойна было і на нацыянальных ускраінах. Упершыню за ўсю гісторыю ўваходжання беларусі ў склад Расіі ў 1899 годзе цэнтральныя ўлады правялі наступныя меры:

• Абмежавалі нацыянальны сойм.
• Ўвялі справаводства на рускай мове.
• Расфармавалі нацыянальную армію.

Усе гэта не можа не казаць аб цвёрдасці палітычнай волі Мікалая II, так як да яго нават самыя рашучыя кіраўнікі не ішлі на такія меры. Вядома, фіны былі незадаволеныя, але давайце ўявім, што ў складзе дзяржавы знаходзіцца нейкая аўтаномія, куды ўкладваюцца бюджэтныя грошы на развіццё, але ў яе свая армія, законы, урад, якое не падпарадкоўваецца цэнтру, усё афіцыйнае справаводства вядзецца на нацыянальнай мове. Фінляндыя была не калоніяй Расійскай імперыі, як гэта любяць сцвярджаць мясцовыя нацыяналісты, а незалежным тэрытарыяльным адукацыяй, пользовавшимся абаронай і фінансавай дапамогай Цэнтра.

Грамадска-палітычнае развіццё Расіі 1894-1904 звязана з з'яўленнем і развіццём новай сілы, якая згуляе вялікую ролю ў нашай гісторыі – партыяй РСДРП.

Расійская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя (РСДРП)

У сакавіку 1902 года адбыўся I з'езд партыі ў Мінску з 9 чалавек, 8 з якіх былі арыштаваныя, што развенчвае міф аб няздольнасці праваахоўных службаў выяўляць змоўшчыкаў. Крыніцы нічога не гавораць пра тое, чаму не арыштавалі дзевятага дэлегаты і кім ён з'яўляўся.

II з'езд прайшоў у ліпені-жніўні 1903 года, за 2 гады да першай рускай рэвалюцыі 1905 года, далей ад Расеі – у Лондане і Бруселі. На ім прынялі статут і праграму партыі.

Праграма-мінімум РСДРП

Сучасныя апазіцыйныя партыі нават баяцца падумаць аб тым, якія задачы былиу партыі РСДРП. Мінімум:

1. Звяржэнне самадзяржаўя і ўстанаўлення дэмакратычнай рэспублікі.
2. Ўсеагульнае выбарчае права і дэмакратычныя выбары.
3. Права нацый на самавызначэнне і іх раўнапраўе.
4. Шырокае мясцовае самакіраванне.
5. Васьмігадзінны працоўны дзень.
6. Адмена выкупных плацяжоў, вяртанне грошай тым, хто ўжо заплаціў.

Праграма-максімум РСДРП

Праграма-максімум заключалася ва усеагульнай сусветнай пралетарскай рэвалюцыі. Іншымі словамі, партыя хацела развязаць сусветную вайну на планеце, па меншай меры, яна гэта абвяшчала. Гвалтоўная змена не проста ўлады, а сацыяльнага ладу, мірнымі шляхамі не дасягаецца.

Палітычныя партыі з статутамі, праграмамі, мэтамі – гэта новыя формы грамадскага развіцця Расіі таго часу.

Дэлегаты РСДРП на другім з'ездзе раскалоліся на два лагеры:

1. Рэфарматары на чале з Л. Мартова (Ю. Цедербаумом), якія былі супраць рэвалюцыі. Яны выступалі за цывілізаваны, мірны шлях атрымання ўлады, а таксама меркавалі абапірацца на буржуазію ў дасягненні сваіх палітычных мэтаў.
2. Радыкалы - абвясцілі скінуць уладу любымі спосабамі, у тым ліку, у ходзе рэвалюцыі. Яны абапіраліся на пралетарыят (рабочы клас).

Радыкалы на чале з В. І. Леніным атрымалі большасць месцаў у кіруючых пасадах партыі. Па гэтай прычыне за імі замацавалася назва бальшавікі. Пасля партыя раскалолася, і яны сталі называцца РСДРП (б), а праз некаторы час - ВКП (б) (Усерасійская камуністычная партыя бальшавікоў).

Партыя сацыял-рэвалюцыянераў (ПСР)

Афіцыйна ПСР прыняла свой статут у снежні 1905 - студзені 1906 года, калі грамадска-палітычнае развіццё Расіі памянялася пасля рэвалюцыі і Маніфеста аб стварэнні Дзяржаўнай думы. Але сацыял-рэвалюцыянеры, як палітычная сіла, з'явіліся задоўга да гэтага. Менавіта яны ладзілі масавыя терроры супраць дзяржаўных дзеячаў таго часу.

У сваёй праграме эсэры таксама абвясцілі гвалтоўную змену ўлады, але, у адрозненне ад усіх астатніх, рабілі стаўку на сялянства як на рухаючай сілу рэвалюцыі.

Грамадскае развіццё Расіі: агульныя высновы

Многія задаюць пытанне, чаму ў навуцы менавіта дзесяцігоддзе з 1894-1904 гг. разглядаецца асобна, бо Мікалай II працягваў знаходзіцца ва ўладзе? Адкажам, што гісторыя грамадскага развіцця 1894-1904 гг папярэднічала першай рускай рэвалюцыі 1905 года, пасля якой Расея ператварылася ў Думскую манархію. Маніфест 17 кастрычніка 1905 г. увёў новы орган улады – Дзяржаўную думу. Вядома, прымаюцца законы не мелі сілы без адабрэння імператара, але яе палітычны ўплыў было велізарным.

Акрамя гэтага, менавіта тады ў Расеі пачалі закладваць міну запаволенага дзеяння, якая разарвецца пазней, у 1917 годзе, што прывядзе да звяржэння самадзяржаўя і Грамадзянскай вайне.