Нямецкі рэактыўны самалёт "Месершміце-262": гісторыя стварэння, канструктыўныя асаблівасці, фота

Высакахуткасны турбарэактыўны знішчальнік-перахопнік Messerschmitt ME-262 Schwalbe («Messerschmitt ME-262 Ластаўка») з'явіўся на полі бою толькі ў 1944 годзе. Нельга сказаць дакладна, для якой працы прызначалася гэтая машына. Эксперыменты з самалётам працягваліся нават на поле бою. Ён служыў знішчальнікам (у тым ліку начным), бамбавіком і самалётам-выведнікам. Машына была аднамеснай і двухмеснай, баявой і вучэбнай. На яе ўсталёўвалася найноўшая сістэма сляпой пасадкі, эксперыментальнае радыёлакацыйнае абсталяванне, выпрабоўваліся прыцэлы, гарматы розных калібраў і многае іншае эксперыментальнае абсталяванне. Германскай прамысловасцю было выпушчана каля 25 мадыфікацый гэтага самалёта.

«Месершміце-262» быў першай у свеце серыйнай рэактыўнай машынай, якая брала непасрэдны ўдзел у баявых дзеяннях. Немцы называлі яго «Ластаўкай» (Schwalbe), амерыканцы і англічане – «Буравеснікам» (Petrel). Да канца вайны нямецкай прамысловасцю было выпушчана 1433 машыны. Такім чынам, «Месершміце МЕ-262» можна лічыць самым масавым рэактыўным самалётам Другой сусветнай вайны.

Гісторыя стварэння самалёта

Мабыць, ні адна з мадэляў самалётаў не зведала столькі цяжкасцяў у працэсе свайго станаўлення, як «Месершміце-262». Гісторыя стварэння гэтай машыны, яе распрацоўка і давядзенне да серыйнага вытворчасці ўскладняліся не толькі бюракратычнымі затрымкамі і недастатковым фінансаваннем, але і мноствам тэхналагічных праблем.

Свой першы палёт, як паведаміў А. Шпеер - міністр ўзбраенняў Германіі, гэты самалёт здзейсніў за месяц да нападу нямецкіх войскаў на СССР. У першай мадэлі МЕ-262 былі выкарыстаны яшчэ поршневыя рухавікі. Аднак яны апынуліся недастаткова магутнымі. Ужо на наступны год было вырашана скарыстацца рэактыўнымі рухавікамі Jumo-004, якія распрацавала і пачала выпускаць фірма «Юнкерс».

У гісторыі вядома нямала фактаў, калі будучыя новаўвядзенні зводзілі на нішто ўсю каштоўнасць ўзбраення папярэдняга пакалення. «Месершміце-262» можна лічыць адным з такіх. Перавага новай машыны перад самалётамі праціўніка было відавочным, але дзіцячыя хваробы германскай эканомікі сталі непераадольнай перашкодай на шляху да яго масавага вытворчасці.

Да галоўных праблем, якія пераследвалі распрацоўку самалёта на працягу ўсёй яго гісторыі, адносяць: па-першае, ненадзейнасць турбарэактыўных рухавікоў Jumo, якімі камплектуецца «Месершміце-262». Яны вельмі ненадзейна працавалі ў разрэджанай атмасферы і патрабавалі працяглай і дбайнай дапрацоўкі. Па-другое, усталёўваныя на колы шасі шыны таксама не адрозніваліся якасцю. Яны нярэдка лопаліся падчас пасадкі, хоць хуткасць приземляющегося самалёта складала ўсяго 190 км/гадзіну. У сукупнасці са складанай ваенна-палітычнай абстаноўкай у Германіі і нерашучасцю вышэйстаячага камандавання пры пабудове новых самалётаў, гэтыя абставіны прывялі да таго, што «Messerschmitt ME-262» (фота вышэй) з'явіўся на полі бою толькі ў другой палове 1944 года, з паўгадавой затрымкай. Ён не змог стаць тым цуд-зброяй, якое, як спадзяваўся Адольф Гітлер, дапамагло б Нямеччыны вярнуць панаванне ў паветранай прасторы Еўропы. А бо гэта цалкам магло адбыцца.

Калі усе недахопы былі ліквідаваны, нямецкім канструктарам стала ясна, што ўсе лётна-тэхнічныя характарыстыкі новай машыны пакідаюць далёка ззаду параметры самалётаў саюзнікаў. Пабудаваны імі самалёт «Месершміце-262» можна было смела лічыць шэдэўрам айчыннага авіябудавання.

Апісанне

Апошняя мадэль самалёта «Месершміце-262», канструкцыя якога яшчэ не нагадвала рэактыўныя машыны цяперашніх часоў, быў абсталяваны двума турбарэактыўным рухавікамі і крыламі прамой стрэлападобнасцю. Максімальная хуткасць перамяшчэння складала амаль 850 км/ч. у Вышыню 9 000 метраў ён набіраў за 7 хвілін. Максімальная вышыня палёту складала 11 000 метраў. З ўзбраення варта адзначыць чатыры 30-міліметровых гарматы МК-108, кожны снарад якіх мог папросту збіць цяжкі бамбавік. Яны былі размешчаны парамі ў кожным з крылаў, адна над іншай. Мелася таксама магчымасць ўстаноўкі да 12 некіравальных ракет.

Рэакцыя саюзнікаў на з'яўленне «Мессершмитта-262»

Шчыльна якія акупавалі еўрапейскае неба саюзнікі былі шакаваныя з'яўленнем МЕ-262. Больш за ўсё гэты сюрпрыз не спадабаўся амерыканскім бамбавікам, якія звыкліся здзяйсняць беспакараныя дзённыя налёты на гарады і ваенныя аб'екты Германіі. Здавалася, яшчэ трохі і ўсё перавага ў паветры будзе згублена.

Але на дапамогу англа-амерыканцам нечакана прыйшоў Адольф Гітлер. Справа ў тым, што першапачаткова немцы паспяхова ўжывалі рэактыўны «Месершміце-262» ў якасці знішчальніка-перахопніка. Фюрэр жа настойліва патрабаваў выкарыстоўваць гэты самалёт у якасці хуткаснага бамбавіка, здольнага, не звяртаючы ўвагу на супрацьдзеянне знішчальнікаў, сарваць з'яўленне саюзнікаў на еўрапейскай сцэне ваенных дзеянняў.

Нямецкія лётчыкі аб машыне новага пакалення

У 1943 годзе апрабаваць новую машыну прыйшло ў галаву асабіста камандуючаму знішчальнай авіяцыяй люфтваффе генералу Адольфу Галланду. Свае ўражанні ён выказаў кароткай фразай: «Гэтая машына лётае так, нібы яе носяць анёлы». Па словах яшчэ аднаго пілота, Ёрга Сцыпионски, «Месершміце-262» (фота якога змяшчаецца ў артыкуле) быў не асабліва складаным у кіраванні. Галоўнае - усё рабіць па інструкцыі, тады машына будзе паводзіць сябе ціха і не стане капрызіць. З-за незвычайна высокай хуткасці галоўным у баі было паспець злавіць у прыцэл варожы самалёт. У гэтым выпадку пілот станавіўся каралём становішча.

Ўзбраенне ў самалёта было настолькі магутнае, што аднаго залпу было досыць, каб усё ўжо было скончана. Тым не менш нават дасведчаным лётчыкам было не так-то проста справіцца з гэтай свавольнай машынай. Патрабавалася абавязковая перанавучанне, якое патрабавала шмат часу.

Знішчальная частка «Ягдфербанд 744 (J744)»

Адным з катэгарычных праціўнікаў рашэння Гітлера і Герынга выкарыстоўваць знішчальнік «Месершміце-262» ў ролі бамбавіка быў камандуючы знішчальнай авіяцыяй люфтваффе, ветэран бітвы за Англію Адольф Галланд. У студзені 1945 года падчас нарады, на якім прысутнічаў увесь кіруючы склад авіяцыі Германіі, ён прылюдна выказаў сумневы ў кампетэнтнасці Герынга на пасадзе камандуючага паветраным флотам краіны. У выніку ўпартага генерала адхілілі ад пасады. Аднак той не здаўся.

Каб даказаць сваю правату, Галланд прапанаваў сфармаваць спецыяльнае злучэнне пад яго камандаваннем, абсталяваўшы яго самалётамі «Messerschmitt ME-262». У асабісты склад фарміравання, сярод іншых, залічылі Герхарда Бархорна (на той момант ён меў 301 паветраную перамогу), Гейнца Бэра (220 перамог), Вальтэра Крупински (197 перамог), Йоханеса Штейнхоффа (176 перамог), Гюнтэра Лютцова (108 перамог) і інш. Злучэнне атрымала назву «Знішчальная частка «Ягдфербанд 744 (J744)».

Кароткая біяграфія «Ягдфербанд 744 (J744)»

У сакавіку 1945 года штаб новага злучэння размясціўся на аэрадроме Мюнхен-Эрланген, адкуль і прыступіў да перахопу армады бамбавікоў саюзнікаў, якія здзяйснялі дзённыя налёты на Германію. За месяц з невялікім за гэтай навапаказанай элітнай авиачастью налічвалася ўжо 45 збітых самалётаў саюзніцкай авіяцыі. Аднак працягвалася гэта нядоўга. 3 мая 1945 года яна была разгромлена хаўруснікамі ў Зальцбургу.

Сам Адольф Галлан таксама не адмаўляўся ад штурвала самалёта. Ён прымаў удзел у многіх аперацыях па перахопе налётаў бамбавікоў саюзнікаў. 25 красавіка падчас адной з іх ён быў збіты амерыканскім знішчальнікам прыкрыцця «Рипаблик Р-47». Лётчык атрымаў раненні ў абодва калена і не змог нармальна пасадзіць свой знішчальнік на рытое варанкамі поле.

Перамогі нямецкіх лётчыкаў

Першая перамога за рулём рэактыўнага «Мессершмитта-262» была здабытая Адольфам Шрайбером. Адбылося гэта падзея 26 чэрвеня 1944 года. Акрамя вышэйпералічаных лётчыкаў «Месершміце-262» дапамог праславіцца Францу Шаллю – на ME-262 ён атрымаў 14 перамог (усяго 137), Герману Бухнеру – 12 (58), Георгу Петэру Эдеру – 12 (78), Эриху Рудорферу – 12 (222), Карлу Шнорреру – 11 (46), Ёханэс Штейнхоффу – 6 (176), Вальтэру Новотны (усяго 248 перамог) і інш.

Германскія лётчыкі лічылі «Месершміце-262» настолькі непаражальным, што смела ўступалі ў сутычкі з шматкроць які пераўзыходзіў іх па колькасці праціўнікам. Так, 19 сакавіка 1945 года 28 нямецкіх лётчыкаў, знаходзячыся за штурвалами «Месершмиттов-262», не збаяліся ўступіць у бой з вялікай хмарай амерыканскіх самалётаў, якая складаецца з 1300 бамбавікоў і 750 знішчальнікаў прыкрыцця. Нягледзячы на сваю малалікасць, ім удалося разагнаць усю гэтую армаду, прадухіліць налёт на адзін з аб'ектаў Германіі.

Як саюзнікі змагаліся з МЕ-262

У прамым супрацьстаянні з «Мессершмиттом-262» любы самалёт саюзнікаў быў асуджаны на паразу. Прайграючы яму ў хуткасці, манеўры і магутнасці ўзбраення, аб перамозе можна было нават не марыць. І ўсё ж ахілесава пята была знойдзена. Нават не адна. Справа ў тым, што рэактыўны знішчальнік «Месершміце-262» апынуўся вельмі уразлівым пры ўзлёце іпасадцы. На гэтыя моманты і вырашана было рабіць стаўку ў супрацьстаянні з ім.

У першую чаргу ўсе сілы былі кінутыя на разведку аэрадромаў, на якіх грунтаваліся нямецкія «Ластаўкі». Пасля гэтага іх узлётна-пасадачная паласа падвяргалася бязлітасным бамбаванням. Яе змешвалі з зямлёй практычна штодня. Працягвалася гэта да тых часоў, пакуль «Мессершмитты-262», якія базуюцца на аэрадроме, не перавозілі ў іншае месца.

Вядома таксама некалькі фактаў знішчэння «мессеров» на ўзлёце. Так, 7 кастрычніка 1944 года лейтэнант Урбан Дру, пралятаючы па тэрыторыі ворага, заўважыў стартавала з аэрадрома пару рэактыўных самалётаў. Выкарыстоўваючы перавага ў вышыні і хуткасці, лётчык смела атакаваў праціўнікаў і збіў абодвух, не дазволіўшы тым набраць хуткасць.

Некалькі МЕ-262 было знішчана і ў паветраных баях. Так, 8 лістапада 1944 года адзін з асаў люфтваффе Вальтэр Новотны, які збіў да гэтага 258 самалётаў праціўніка, падчас атакі злучэння амерыканскіх бамбавікоў быў збіты адным з прыкрывалі яго знішчальнікаў «Мустанг Р-51».

Характарыстыкі «Мессершмитта-262»

У даўжыню самалёт складаў 10,6 м, у вышыню – 3,8 м, размах крылаў – 12,5 м, плошча крыла – 21,8 м. Вага пусты машыны складаў 3800 кг, нармальная ўзлётная маса – 6400 кг, максімальны ўзлётны вага – 7140 кг. Практычны столь ўздыму складаў 11 км. Максімальная хуткасць на максімальнай вышыні складала 855 км/гадзіну. На ўзбраенні складаліся 4 гарматы МК – 108. Мелася таксама магчымасць ўсталяваць 12 некіравальных ракет R4М.

Пераможцы рэактыўных «Мессершмиттов-262»: саюзнікі

Пераможцаў рэактыўных «Мессершмиттов» сярод саюзнікаў не так ужо і шмат. Па большай часткі нямецкіх «ластавак» знішчалі на аэрадромах, не даючы ім магчымасці падняцца. Тым не менш збітыя «Мессершмитты-262» былі запісаныя на рахунак капітана Дж. Бендраулта (386-й FS), лейтэнанта Мюлера (353-й FG), маёра З Конара (78-й FG), пілота-афіцэра Боба Коўла (3-я эскадрылля RAF), лейтэнанта Лэмба (78-й FG), лейтэнанта Вільсана (401-я канадская авиаэскадрилья) і інш.

Пераможцы рэактыўных «Мессершмиттов-262»: Усходні фронт

Акрамя заходнееўрапейскага тэатра ваенных дзеянняў, з'яўляліся «Мессершмитты-262» і на Ўсходнім фронце. Праўда, звесткі пра гэта досыць скупыя. Тым не менш, у спісе пераможцаў «Мессершмитта-262» прысутнічаюць прозвішчы і савецкіх асаў. Афіцыйна зарэгістраваныя збітыя рэактыўныя «мессеры» на сваім рахунку маюць Іван Кажадуб, Леў Сіўко, Іван Кузняцоў, Якаў Околепов і Аляксандр Долгунов. Як мяркуецца, у гэты спіс павінны быць уключаны яшчэ два прозвішчы: Гары Мерквиладзе, лётчык 152-га гвардзейскага авіяпалка і Уладзімір Ягоравіч з 402-га знішчальнага авіяпалка.

Аднак пацверджання аб іх перамогах у архівах не знойдзена.

Заключэнне

За ўвесь час Другой сусветнай вайны прамысловасцю Германіі было пабудавана і адпраўлена на фронт 1433 самалёта «Месершміце-262» уключаючы розныя яго мадыфікацыі. Аднак далёка не ўсе машыны прынялі ўдзел у ваенных дзеяннях. Недахоп паліва, недахоп кваліфікаваных кадраў і дэфіцыт падыходных для аэрадромаў базавання (машыне патрабавалася падоўжаная узлётна-пасадачная паласа) згулялі не апошнюю ролю ў лёсе першага ў свеце рэактыўнага самалёта «Месершміце МЕ-262». І ўсё ж ён пакінуў прыкметны след у гісторыі сусветнай авіяцыі. Бо яго з'яўленне азнаменавала пачатак эпохі рэактыўнай авіяцыі.